Venezja: Differenza bejn il-verżjonijiet

'''Venezja''' hija belt fil-grigal tal-[[Italja]] u l-kapitali tar- reġjun tal-[[Veneto]]. Din il-belt hija mifruxa fuq grupp ta' 118&nbsp;gżejjer żgħar<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/394/|titlu=Venice and its Lagoon|aċċesskunjom=2021-01-29Centre|isem=UNESCO World Heritage Centre|oprasit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-03-22}}</ref> li huma separati b'kanali u marbuta b'aktar minn 400&nbsp;pont.<ref>{{Ċita web|url=https://venicegondola.com/en/the-bridges-of-venice-what-are-the-most-famous-bridges-list-bridges-in-venice/|titlu=The Bridges of Venice - What are the most Famous bridges|aċċess=2021-01-29|kunjom=|isem=|koawturi=|oprasit=venicegondola.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-03-22}}</ref> Il-gżejjer jinsabu fil-Laguna Venezjana, bajja baxxa magħluqa li tinsab bejn il-bokki tax-xmajjar Po u Piave (preċiżament bejn ix-xmajjar Brenta u Sile). Fl-2018, kien hemm 260,897&nbsp;persuna joqogħdu fil- Comune di Venezia, li minnhom madwar 55,000 jgħixu fil-belt storika ta’ Venezja (''centro storico''). Flimkien ma' Padova u Treviso, il-belt hija inkluża fiż-Żona Metropolitana ta' Padova-Treviso-Venezja (PATREVE), li hija statistikament ikkunsidrata bħala żona metropolitana, b'popolazzjoni totali ta' 2.6&nbsp;miljun.<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=|isem=|data=6 Marzu 2011|titlu=Patreve, l'attuale governance non-funziona|pubblikazzjoni=Corriere Della Sera.|data=6 Marzu 2011|isem=|kunjom=|koawturi=|aċċessurl=http://www.univiu.org/rassegna_docs/corrieredellasera_06032011_micelli.pdf|pubblikazzjoni=Corriere Della Sera|koawturi=|aċċess=}}</ref>[[Stampa:Sunset_gondola_Basilica_Della_Salute_.png|daqsminuri| Gondola Punta u Basilica Salute]]L-isem huwa derivat min-nies Veneti tal-qedem li abitaw fir-reġjun sal-10&nbsp;seklu&nbsp;QK.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etymonline.com/|titlu=Online Etymology Dictionary {{!}} Origin, history and meaning of English words|aċċess=2021-01-29|kunjom=|isem=|koawturi=|oprasit=www.etymonline.com|data-aċċess=2021-03-22}}</ref> Il-belt kienet storikament il-kapitali tar-[[Repubblika ta 'Venezja|Repubblika ta’ Venezja]] għal millennju u aktar, minn 697 sa 1797. Kienet qawwa finanzjarja u marittima kbira matul il-[[Medjuevu|Medju Evu]] u [[Rinaxximent|r-Rinaxximent]], u żona ta' waqfien għall- [[Kruċjata|Kruċjati]] u l-[[Battalja ta 'Lepanto (1571)|Battalja ta' Lepanto]], kif ukoll ċentru importanti ta' kummerċ - speċjalment ħarir, qamħ, u [[Kummerċ tal-ħwawar|ħwawar]], u tal-arti mis-Seklu 13 sa l-aħħar tas-Seklu 17. Il-belt-stat ta' Venezja hija meqjusa bħala l-ewwel ċentru finanzjarju internazzjonali, li tfaċċa fis-Seklu 9 u laħaq l-akbar prominenza tiegħu fl-14-il Seklu. Dan għamel lil Venezja belt sinjura matul il-parti l-kbira tal-istorja tagħha.<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Charnock|isem=Richard Stephen|sena=1859|titlu=Local etymology; a derivative dictionary of geographical names|isem=Richard Stephen Charnock|sena=1859|editur=London : Houlston and Wright}}</ref> Wara l-[[Gwerer Napoleoniċi]] u l-Kungress ta' Vjenna, ir-Repubblika ġiet annessa mill-[[Imperu Awstrijak]], sakemm saret parti mir-[[Renju ta 'l-Italja|Renju tal-Italja]] fl-1866, wara referendum li sar bħala riżultat tat-Tielet Gwerra tal-Indipendenza Taljana.[[Stampa:San_Marco,_30100_Venice,_Italy_-_panoramio_(680).jpg|daqsminuri| Il-Bażilika ta’ San Mark fiha r-relikwi ta’ San Mark l-Evanġelista]]Venezja kienet magħrufa bħala "La Dominante", "La Serenissima", "Reġina tal-Adrijatiku", "Belt tal-Ilma", "Belt tal-Maskri", "Belt tal-Pontijiet", "Belt f'Wiċċ l-Ilma", u "Belt tal-Kanali". Il-laguna u parti mill-belt huma elenkati bħala [[Sit ta’ Wirt Dinji|Sit tal-Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]]. Partijiet minn Venezja huma magħrufa għas-sbuħija tas-settings tagħhom, l-arkitettura tagħhom u l-arti. <ref name="UNESCO Venice">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/394/|titlu=Venice and its Lagoon|aċċesskunjom=2021-01-29Centre|isem=UNESCO World Heritage Centre|oprasit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-03-22}}</ref> Venezja hija magħrufa għal diversi movimenti artistiċi importanti - speċjalment matul il-perjodu tar-Rinaxximent - kellha rwol importanti fl-istorja tal-mużika sinfonika u operistika, u hija l-post fejn twieled [[Antonio Vivaldi]].

Għalkemm il-belt qed tiffaċċja xi sfidi (inkluż numru eċċessiv ta’ turisti u problemi kkawżati mit-tniġġis, il-quċċati tal-marea u l-vapuri tal-kruċieri li jbaħħru viċin wisq tal-bini), Venezja tibqa’ destinazzjoni turistika popolari ħafna, ċentru kulturali ewlieni, u ġiet ikklassifikata kemm-il darba l-isbaħ belt fid-dinja.<ref>{{Ċita web|url=http://ww12.themeshnews.com/|titlu=Top 10 most Beautiful Cities in the World 2017|kunjom=|isem=|sit=TheMeshNews.com|data-aċċess=2021-01-29|kunjom=|isemaċċess=|koawturi=|opra=TheMeshNews.com}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://worldchacha.com/most-beautiful-cities-capital-in-the-world/10/|titlu=Top 10 Most Beautiful Cities In The World {{!}} WorldChaCha - Part 10|sit=worldchacha.com|data-aċċess=2021-01-29|aċċess=|opra=worldchacha.com}}</ref> Ġiet deskritta mit-''Times Online'' bħala waħda mill-iktar bliet romantiċi tal-Ewropa<ref>{{Ċita aħbar|titlukunjom=Europes most romantic city breaksBleach|pubblikazzjoniisem=The Times OnlineStephen|data=17 Ġunju 2007|isemtitlu=Stephen|kunjom=Bleach|koawturi=BrianEuropes Schofield,most Vincentromantic Crumpcity breaks|aċċessurl=http://www.timesonline.co.uk/tol/travel/holiday_type/breaks/article1936951.ece|pubblikazzjoni=The Times Online|koawturi=|aċċess=}}</ref> u minn ''The New York Times'' bħala "bla dubju l-isbaħ belt mibnija mill-bniedem".<ref>{{Ċita aħbar|lingwakunjom=enBarzini|isem=Luigi|data=1982-US05-30|titlu=THE MOST BEAUTIFUL CITY IN THE WORLD (Published 1982)|pubblikazzjoni=The New York Times|data=1982-05-30|isem=Luigi Barzini|aċċessurl=https://www.nytimes.com/1982/05/30/books/the-most-beautiful-city-in-the-world.html|pubblikazzjoni=The New York Times|lingwa=en-US|aċċess=}}</ref>

L-isem tal-belt, li ġej mill-forom Latini ''Venetia'' u ''Venetiae'', x'aktarx jittieħed minn "Venetia et Histria", l-isem Ruman ta' ''Regio X'' tal-Italja Rumana, iżda applikat għall-parti kostali tar-reġjun li baqgħet taħt l-[[Biżantini|Imperu Ruman]] barra tal-kontroll Gotiku, Lombard, u Franċiż. L-isem ''Venetia'', madankollu, ġej mill-isem Ruman għall-poplu magħruf bħala l-Veneti, u msejjaħ mill-Griegi ''Enetoi'' (Ἐνετοί). It-tifsira tal-kelma mhix ċerta, għalkemm hemm tribujiet oħra Indo-Ewropej b'ismijiet li jidhru simili, bħall-Veneti Ċeltiċi u l-Vistula Veneti Slavi. Il-lingwisti jissuġġerixxu li l-isem huwa bbażat fuq għerq Indo-Ewropew *''wen'' ("imħabba"), fejn *''wenetoi'' tfisser "maħbub". Konnessjoni mal-kelma Latina ''venetus'', li tfisser il-kulur 'blu tal-baħar', hija wkoll possibbli. Konnessjonijiet suppost ta' ''Venetia'' mal-verb Latin verb ''venire'' (ġie), bħal ''veni etiam'' ("Madankollu, ġejt!") ta' Marin Sanudo, l-għajta issopponuta tal-ewwel refuġjati lejn il-laguna Venezjana, jew saħansitra ma' ''venia'' ("maħfra") huma mistħajla. Il-forma alternattiva skaduta hija ''Vinegia'' [viˈnɛːdʒa]<ref>{{Ċita web|url=http://www.dizionario.rai.it/poplemma.aspx?lid=2153&r=8060|titlu=Dizionario d'ortografia e di pronunzia|aċċess=2021-01-30|oprasit=www.dizionario.rai.it|data-aċċess=2021-03-22}}</ref> (Venezjan: ''Venèxia'' [veˈnɛzja]; Latin ''Venetiae'').

Venezja mibnija fuq il-ħama alluvjali maħsul lejn il-baħar mix-xmajjar li jiċċirkolaw lejn il-lvant mill-alpi madwar il-pjanura tal-Veneto, fejn il-ħama tiġi mġebbda f'banek twal, jew ''lidi'', bl-azzjoni tal-kurrent li jiċċirkola madwar ras il-[[Baħar Adrijatiku]] mil-lvant lejn il-punent. <ref>Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Venice". ''Encyclopædia Britannica''. 27 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 995.</ref>