Tazza tad-Dinja tal-Futbol: Differenza bejn il-verżjonijiet

|staġun_attwali = Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2018

|timijiet = 32 (fażi finali)<br />204211 (fażi ta' kwalifikazzjoni)

|ċampjin = {{fb|SpanjaĠermanja}}

It-'''Tazza tad-Dinja tal-Futbol''', ħafna drabi sempliċement magħrufha bħala t-'''Tazza tad-Dinja''', hija kompetizzjoni internazzjonali tal-[[futbol]] li tintlagħab mit-[[lista tat-timijiet nazzjonali tal-futbol tal-irġiel|timijiet nazzjonali]] li huma membri tal-''Fédération Internationale de Football Association'' ([[FIFA]]). Dan il-kampjonat ra l-bidu tiegħu fl-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1930|1930]] u kompla sejjer kull erba' snin, ħlief fl-1942 u l-1946, minħabba it-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]]. Ir-rebbieħ attwali huwa l-Ġermanja li rebħet l-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2014|edizzjoni tal-2014]] fil-[[Brażil]].

Il-format attwali tal-kompetizzjoni jinvolvi 32fażi timta' kwalifikazzjoni li jikkompetussir għatfit-titlutliet f'pajjiż ospitu f'perjodusnin ta' madwar xahar. Fażi ta' kwalifikazzjoni tieħu post qabel il-bidu tal-fażi finali, b'tal-ewwelli issirtiddetermina fitit-tliet32 snintim qabel(fosthom il-bidupajjiż tal-edizzjoni,ospitanti) sabiexli jiġijagħmluha determinatgħal liemadin timijiet jikkwalifikaw għallil-fażi finali flimkien mal-pajjiż ospitu. ItIl-32logħob timjintlagħbu nazzjonali jikkompetukollha fi grawnds differentimifruxa ġewwa lfil-pajjiż (jew pajjiżii) liospitanti jkunfuq qedmedda jospitata' l-kompetizzjonixahar.

Matul itl-tmintax-il20 edizzjoni litat-Tazza seħħewtad-Dinja, seba'tmien pajjiżpajjiżi għollew it-trofew. Il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Brażil|Brażil]] rebħu t-Tazza tad-Dinja total ta' ħames darbiet, u huma l-uniku timuniċi li pparteċipawħadu sehem f'kull f'kull edizzjoni. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]], iċ-ċampjins attwali, rebħhuh għal erba' darbiet, u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ġermanja|Ġermanja]] ttrijonfaw għal tlieterba' darbiet. Lkull wieħed; l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-UrugwajArġentina|UrugwajArġentina]], rebbieħa tal-edizzjoni inawgurali, u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-ArġentinaUrugwaj|ArġentinaUrugwaj]], rebbieħa tal-edizzjoni inawgurali, ħadu t-titlu darbtejn kull wieħed,; u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ingilterra|Ingilterra]], [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Franza|Franza]] u [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Spanja|Spanja]] ħadu titlu wieħed kull wieħed.

L-ewwel logħba internazzjonali ntlagħbet fl-1872 bejn l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ingilterra|Ingilterra]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Iskozja|Iskozja]],<ref name="l-ewwel logħba">{{ċita web |url=http://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0012/ |titlu=The first international football match |editur=BBC |aċċess=17-01- ta' Jannar 2009 |lingwa=Ingliż}}</ref> minkejja li f'dak l-istadju l-isport ftit li xejn kien magħruf barra mir-[[Renju Unit]].

Madanakollu, mal-bidu tas-seklu 20 il-folja nqalbet hekk kif il-popolarità ta' dan l-isport kibret fuq skala internazzjonali u assoċjazzjonijiet nazzjonali tal-futbol bdew jiġu fundati. L-ewwel logħba internazzjonali uffiċjali barra r-Renju Unit kienet bejn [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Franza|Franza]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Belġju|Belġju]] ġewwa [[Pariġi]] f'Marzu tal-1904.<ref name="l-ewwel logħba internazzjonali">{{ċita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html |titlu=History of FIFA - Foundation |editur=FIFA.com |aċċess=02-08-2 ta' Awwissu 2009 |lingwa=Ingliż }}</ref> Din wasslet għall-fundazzjoni tal-[[FIFA]] f'Pariġi fit-22 ta' Mejju 1904, li kienet tinkludi assoċjazzjonijiet tal-futbol minn [[Franza]], il-[[Belġju]], id-[[Danimarka]], l-[[Olanda]], [[Spanja]], l-[[Żvezja|Iżvezja]], l-[[Żvizzera|Iżvizzera]] u l-[[Ġermanja]].

Il-futbol kompla jeskala fil-popolarità tiegħu, u dan l-isport daħal fost id-dixxiplini li ntlagħbu fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1900|Olimpjadi tas-sajf tal-1900]] u l-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1904|1904]], sakemm imbagħad sar uffiċjalment superviżat mill-FIFA fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1908|edizzjoni tal-1908]] tal-Logħob Olimpiku tas-sajf.<ref name="Olimpjadi 1908">{{ċita web |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=196952/overview.html |titlu=London, 1908 |editur=FIFA.com |aċċess=17-01- ta' Jannar 2009 |lingwa=Ingliż }}</ref> Organizzat mill-[[Federazzjoni tal-futbol tal-Ingilterra|Assoċjazzjoni tal-Futbol]] tal-[[Ingilterra]], l-avveniment kien wieħed għal plejers dilettanti u kien aktar imħares lejh bħala għall-gost milli għal kompetizzjoni. It-[[Tim nazzjonali tal-futbol tad-dilettanti tal-Ingilterra|tim nazzjonali tad-dilettanti Ingliż]] rebaħ l-avveniment kemm fl-1908 u anki fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1912|1912]].

Fl-1914, il-FIFA qablet li tirrikonoxxi t-turnew Olimpiku bħala "kampjonat dinji tal-futbol għal dilettanti",<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/en/history/history/0,1283,4,00.html |titlu=Where it all began |editur=FIFA.com |aċċess=10-04- ta' April 2006 |lingwa=Ingliż }}</ref> u ħadet ir-responsabilità li torganizza l-avveniment. Dan wassal għall-ewwel kompetizzjoni tal-futbol interkontinentali fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1920|Olimpjadi tas-sajf 1920]], mirbuħa mill-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Belġju|Belġju]]. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Urugwaj|Urugwaj]] segwew b'żewġ rebħiet konsekuttivi fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1924|1924]] u fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1928|1928]]. Fl-1928 kien deċiż min-naħa tal-FIFA li tospita t-turnew internazzjonali tagħhom. Bl-Urugwaj ikunu ċampjins uffiċjali għal darbtejn infila u ftit 'il bogħod miċ-ċelebrazzjoni miċ-ċentenarju mill-indipedenza fl-1930, FIFA għażlet lill-Urugwaj bħala l-ospitu.

L-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1932|Olimpjadi tas-sajf tal-1932]] li saru ġewwa Los Angles ma kienx mistenni li fil-programm ta' logħob jiġi nkluż il-futbol minħabba li l-logħba tal-futbol ma kinitx tgawdi minn popolarità kbira fl-[[Stati Uniti tal-Amerika|Istati Uniti]]. Il-FIFA u l-[[Kumitat Olimpiku Internazzjonali|KOI]] unanimament ma qablux fuq l-istat ta' plejers dilettanti, u dawn ġew imwaqqgħin mil-Logħob.<ref>{{ċita web |url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A565148 |titlu=The Football World Cup — An Introduction |editur=BBC |aċċess=01-03-1 ta' Marzu 2006 |lingwa=Ingliż}}.</ref> Il-president tal-FIFA [[Jules Rimet]] beda jipprepara għall-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1930|edizzjoni inawgurali]] tat-Tazza tad-Dinja li kellha ssir fl-Urugwaj fl-1930. L-assoċjazzjonijiet nazzjonali ta' numru partikulari ta' pajjiżi ġew mistiedna li jibgħatu tim, imma l-għażla tal-Urugwaj bħala l-post fejn kienet se ssir il-kompetizzjoni fisser li għal timijiet Ewropej dan kien se jkun vjaġġ twil u għali. Fil-fatt, l-ebda pajjiż Ewropew ma kkonferma li kien se jibgħat tim, sakemm xahrejn qabel il-bidu tal-kompetizzjoni, fejn Rimet irnexxielu jipperswadi lil timijiet mill-[[Belġju]], [[Franza]], ir-[[Rumanija]], u l-[[Jugożlavja]] sabiex jagħmlu dan il-vjaġġ. Kienu tlettax-il tim li ħadu sehem—sebgħa mill-[[Amerika t'Isfel]], erbgħa mill-[[Ewropa]] u tnejn mill-[[Amerika ta' Fuq]].

It-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1934|Tazza tad-Dinja 1934]] saret ġewwa l-[[Italja]], u kienet l-ewwel Tazza tad-Dinja li fiha inkludiet il-fażi ta' kwalifika. Sittax-il tim ikkwalifikaw għall-fażi finali, numru li baqa' l-istess sas-sena 1982 meta dan l-istess numru ta' parteċipanti ġie estiż. L-Urugwaj, rebbieħa tal-edizzjoni preċedenti, kienu għadhom diżappuntati wara l-prestazzjoni tal-Ewropej fl-1930, u ibbojkotjaw it-Tazza tad-Dinja 1934. Il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Bolivja|Bolivja]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Paragwaj|Paragwaj]] kienu assenti, sabiex din is-sitwazzjoni poġġiet lill-Arġentina u lill-Brażil mal-ewwel fil-fażi finali mingħajr il-bżonn li jilgħabu logħba ta' kwalifika. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Eġittu|Eġittu]] sar l-ewwel tim [[Afrika]]n li kkompeta, però tilef kontra l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ungerija|Ungerija]] fl-ewwel rawnd. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]] rebħu dan it-turnew, imma kellhom isibu quddiem wiċċhom kritika ħarxa fuq kif it-Taljani kienu aktar privileġġati fil-grawnd, b'[[Benito Mussolini]] jistqarr li kien influwenza l-għażla tar-referis għall-partiti tat-Taljani.<ref>{{ċita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/3128202.stm |titlu=Football, fascism and England's Nazi salute |editur=BBC |aċċess=13-04- ta' April 2006 |lingwa=Ingliż}}</ref>

Mill-1930 sal-1970, ir-rebbieħa tat-Tazza tad-Dinja kienu jiġu premjati bit-''[[Trofew tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Trofew Jules Rimet|Trofew Jules Rimet]]''. Oriġinarjament magħruf sempliċiment bħala ''World Cup'' jew ''Coupe du Monde'', dan it-trofew fl-1947 kien ġie msemmi wara l-president tal-FIFA [[Jules Rimet]] li kien hu l-idea wara l-bidu tal-ewwel edizzjoni ta' din il-kompetizzjoni. Fl-1970, it-tielet rebħa tal-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Brażil|Brażil]] f'din il-kompetizzjoni tathom id-dritt li jżommu t-trofew għal dejjem. Madanakollu, it-trofew kien misruq fl-1983 u qatt ma nstab, fejn apparentament dan kien ġie imdewweb mill-ħallelin.<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/julesrimettrophy.html |titlu=Jules Rimet Trophy |lingwa=Ingliż |editur=FIFA.com |aċċess=19-11- ta' Novembru 2007}}</ref>

Wara l-1970, trofew ġdid, magħruf aħjar bħala it-''[[Trofew tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Trofew tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA|Trofew tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA]]'', ġie disinjat. L-esperti tal-FIFA, ġejjin minn seba' pajjiżi differenti evalwaw it-53 mudell preżentat, u fl-aħħar ġie magħżul ix-xogħol tad-disinjatur [[Italja|Taljan]] [[Silvio Gazzaniga]]. It-trofew il-ġdid għandu tul ta' 36 ċm, magħmul minn deheb solidu ta' 18-il karatt u jiżen 6.175 kg. In-naħa t'isfel tat-trofew iżżomm is-sena u l-isem ta' kull rebbieħ tat-Tazza tad-Dinja mill-1974 'il quddiem. Id-deskrizzjoni ta' dan it-trofew skont l-istess Gazzaniga hi: "Il-linji joħorġu mill-bażi, jitilgħu fi spirali, u jestendu sabiex jirċievu lid-dinja. Mit-tensjonijiet dinamiċi tal-ġisem kompatt tal-iskultura joħorġu l-figuri ta' żewġ atleti fil-mument tar-rebħa."<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/trophies.html |titlu=FIFA World Cup Trophy |lingwa=Ingliż |editur=FIFA.com |aċċess=19-11- ta' Novembru 2007}}</ref>

Dan it-trofew ma jiġix mogħti lill-pajjiż rebbieħ għal dejjem. Ir-rebbieħa tat-Tazza tad-Dinja jżommu t-trofew sal-edizzjoni li jkun imiss u mbagħad jingħataw replika tat-trofew indurata bid-deheb.<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/marketing/marketing/fifaassets/trophy.html |titlu=FIFA Assets – Trophy |lingwa=Ingliż |editur=FIFA.com |aċċess=19-11- ta' Novembru 2007}}</ref> Dan it-trofew mistenni li se jibqa' jintuża sal-2038, sakemm il-plakka tal-ismijiet tkun imtliet kollha.

!width=1% rowspan="2124"|

!width=1% rowspan="2124"|

!colspan=3|Partita għat-Tielettielet Postpost

|{{#tag:ref|Ma kien hemm l-ebda partita finali uffiċjali tat-Tazza tad-Dinja fl-1950.<ref>[http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=7/overview.html 1950], FIFA.com.</ref> Ir-rebbieħ tat-turnew ġie deċiż minn grupp finali kkontestat minn erba' timijiet (Urugwaj, Brażil, Żvezja, u Spanja). Madanakollu, ir-rebħa tal-Urugwaj ta' 2–1 fuq il-Brażil kienet il-partita deċiżiva (u inċidentalment waħda mill-aħħar żewġ partiti tat-turnew) li poġġiethom l-ewwel post fil-grupp bħala ċampjins. B'hekk, din il-partita hi kkunsidrata bħala l-finali tat-Tazza tad-Dinja 1950.<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301_09a_wc-finals_alltime_8864.pdf |titlu=Finals since 1930 |format=PDF |editur=FIFA.com}}</ref> Bl-istess mod, ir-rebħa tal-Iżvezja 3–1 fuq Spanja (li ntlagħbet fl-istess ħin tal-partita Urugwaj vs Brażil) assigurat it-tielet post għalihom.|group="nota"|name="wc1950"}}