Acmilanmalta1
Joined 10 Novembru 2012
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Linja 103:
[[Clovis I|Clovis il-Frank]], l-ewwel re tad-dinastija Merovingjana, għamel il-belt kapitali tiegħu sa mis-sena 508.
Il-fortifikazzjoni ta' Île-de-France naqset milli tipprevjeni, b'hekk [[Assedju ta' Pariġi (845)|tkeċċiet mill-Vikingi fis-sena 845]], iżda l-importanza strateġika ta' Pariġi bil-pontijiet u l-prevenzjoni tal-vapuri għaddiet u ġiet stabbilita mid-difiża tas-suċċess fl-[[Assedju ta' Pariġi (885–86)]]. Fis-sena 987 [[Hugh Capet]], l-[[Għadd ta' Pariġi]] (''comte de Paris''), id-[[Duka tal-Franki]] (''duc des Francs'') kien elett ir-Re tal-Franki (''roi des Franks''). Taħt ir-regola tar-Reijiet [[Dar ta' Capet|Kapetani]], Pariġi gradwalment saret l-akbar u l-aktar belt sinjura fi Franza.
===Medju Evu===
[[Stampa:Palais de la Cite.jpg|thumb|right|Il-[[Palais de Justice (Paris)|Palais de la Cité]] u s-[[Sainte-Chapelle]], veduta mill-Bank Xellugi]]
Sal-aħħar tas-seklu 12, Pariġi kienet saret il-kapitali politika, ekonomika, reliġjuża u kulturali ta' Franza. L-''Île de la Cité'' kienet is-sit tal-palazz irjali. Fl-1163, matul ir-renju ta' [[Louis VII ta' Franza|Louis VII]], [[Maurice de Sully]], l-Isqof ta' Pariġi, wettaq il-kostruzzjoni tal-[[Notre Dame de Paris|Katidral Notre Dame]] fl-estremità tal-lvant tiegħu. Il-Bank Xellugi kien is-sit tal-[[Università ta' Pariġi]], korporazzjoni ta' studenti u għalliema ffurmata matul is-seklu 12 li jħarreġ l-ewwel skulari fit-teoloġija, u aktar tard fil-liġi kanonika, fil-mediċina u fl-arti. Il-[[Rive Droite|Bank Lemini]] sar iċ-ċentru tal-kummerċ u l-finanzi. In-negozjanti li kkontrollaw il-kummerċ fuq ix-xmara ffurmaw lega u din malajr saret forza qawwija. Bejn l-1190 u l-1202, [[Philip II ta' Franza|Philip Augustus]] bena l-fortizza enormi tal-[[Louvre]], kompla l-kostruzzjoni tan-Notre Dame, bena żewġ pontijiet, beda pavimentar tat-toroq ewlenin imdawlin ta' Pariġi u l-kostruzzjoni tal-ħajt iffortifikat madwar il-belt.
Matul il-[[Gwerra ta' Mitt Sena]], l-armata tad-Duka ta' Burgundy u l-forza ta' madwar mitejn suldat Ingliżi okkupaw Pariġi minn Mejju tal-1420 sal-1436. Huma pattew it-tentattiv minn [[Joan tal-Arka]] sabiex il-belt ġiet liberata fl-1429. Seklu wara, matul il-[[Gwerer Franċiż tar-Reliġjon]], Pariġi kienet fortizza tal-lega kattolika. Fl-24 ta' Awwissu 1572, Pariġi kienet sit tal-[[Massakru tal-Jum San Bartilmew]], meta eluf ta' Protestants Franċiż ġew maqtula.<ref>{{ċita web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516821/Massacre-of-Saint-Bartholomews-Day|title= Massacre of Saint Bartholomew's Day|editur=Encyclopedia Britannica Online|aċċessdata=23 ta' Novembru 2014}}</ref>L-aħħar fost dawn il-gwerer, it-tmien waħda, spiċċat fl-1594, wara li [[Henry IV ta' Franza|Henri IV]] kien ikkonverta għall-Kattoliċiżmu u kien finalment kapaċi jidħol f'Pariġi, hu allegatament iddikjara ''Paris vaut bien une messe'' ("Pariġi hija tiswa massa sew"). Il-belt kienet ġiet traskurata għal deċennji; mill-ħin tal-assassinju tiegħu fl-1610, Henry IV kien bena il-''[[Pont Neuf]]'', l-ewwel pont f'Pariġi bil-bankini u mhux inforrat mal-binjiet, huwa jkopri mill-Louvre sal-[[Palazz Tuileries]], u ħoloq l-ewwel pjazza residenzjali f'Pariġi, il-''Place Royale'', illum magħruf bħala l-[[Place des Vosges]].
Fis-seklu 17, [[Cardinal Richelieu]], kap ministru ta' [[Louis XIII ta' Franza|Louis XIII]], kien determinat li jagħmel Pariġi l-isbaħ belt fl-Ewropa. Huwa bena ħames pontijiet ġodda, kappella ġdida għall-[[Kulleġġ ta' Sorbonne]], u palazz għalih innifsu, il- ''Palais Cardinal'', fejn wara ħalliħ għal Louis XIII. Wara il-mewt tiegħu fl-1642, il-palazz ġie magħruf il-[[Palais-Royal]].
[[Louis XIV ta' Franza|Louis XIV]] m'afdax lil-Pariġini u ċaqlaq il-qorti tiegħu lejn [[Palazz ta' Versailles|Versailles]] fl-1682, imma renju tiegħu ra wkoll twarrid bla preċedenti tal-arti u x-xjenzi f'Pariġi. Il-[[Comédie-Française]], l-Akkademja tal-Pittura, u l-[[Akkademja tax-Xjenzi Franċiża]] kien ġew ibbażati u għamlu l-kwartieri ġenerali tagħhom fil-belt. Biex jintwera li l-belt kienet sigura kontra l-attakki, huwa kien waqqgħa l-ħitan tal-belt, biex minflok bena l-''[[Boulevards ta' Pariġi|Grands Boulevards]]''. Biex iħalli l-monumenti lir-renju tiegħu, huwa bena l-''[[Collège des Quatre-Nations]]'', il-''[[Place Vendôme]]'', il-''[[Place des Victoires]]'' u l-''[[Les Invalides]]''.
==Referenzi==
| |||