Lingwa Kopta: Differenza bejn il-verżjonijiet

Il-'''lingwa Kopta''' hi lingwa [[Lingwi Afro-Asjatiċi|Afro-Asjatika]] l-aħħar fażi tal-Eġizzjan antik. Ir-relazzjoni bejn l-ilsien Kopt u l-Eġizzjan antik klassiku, hija simili għal dik li teżisti bejn il-lingwi rumanzi u l-Latin klassiku, b'tali mod li għandu grammatika u karatteristiċi ċarament distinti mill-lingwa tal-iskrizzjonijiet ġeroglifiċi tal-Imperu Nofsani. It-terminu "Kopt/Kopta" beda jintuża għall-lingwa Eġizzjana mill-ewwel seklu wK u baqa' s’issa<ref>[http://www.stshenouda.com/coptlang/copthist.htm The History of the Coptic Language]</ref>. Bħala l-lingwa ta' kuljum kienet fl-aqwa tagħha fis-seklu III sas-seklu VI. Illum baqgħet biss bħala [[lingwa liturġika]] tal-[[Knisja Kopta]].

 

 

Il-kopt għandu għadd kbir ta' kliem meħudin mill-lingwa Griega, il-lingwa uffiċjali imposta mit-[[dinastija Tolemajka|Tolomej]]. Fis-seklu V qK kienet il-lingwa użata fil-letteratura fl-[[Eġittu l-Għoli]].

 

[[Stampa:Coptic.jpg|thumb|Iskrizzjoni Kopta]]

 

Iż-żewġ djaletti prinċipali, jikkorrespondu bejn wieħed u ieħor mal-[[Eġittu l-Baxx]] u l-[[Eġittu Għoli]]: dawn iż-żewġ djaletti huma:

 

Minbarra dawn iż-żewġ djaletti prinċipali hemm djaletti oħra inqas importanti bħall-'''Fajjumi''' li dam sas-seklu VIII, l-'''Aħmim''' u l-'''Likopolitan'''<ref> Ara pereżempju [http://web.archive.org/20080420115621/www.geocities.com/linguaeimperii/Egyptian/coptic_es.html descripción del idioma copto]</ref>

 

Il-Kopt hu l-unika forma tal-lingwa Eġizzjana antika li l-pronunzja tagħha nafuha minħabba l-użu tas-sistema fonetika Griega u għalhekk għandu importanza kbira għall-[[filoloġija]] Eġizzjana.

 

Il-Kopt tilef it-tmimijiet verbali u nominali tal-Eġizzjan klassiku, b'tali mod li l-flessjoni tiegħu għandha karatteristiċi differenti mqabbla mal-fażijiet iżjed antiki tal-lingwa Eġizzjana. Fil-fatt il-Kopt għandu t-tendenza li jirrappreżenta ċerti relazzjonijiet grammatiċi permezz ta' artikli, prepożizzjonijiet u partiċelli f'kostruzzjonijiet analitiċi b'kuntrast mas-sistema aktar sintetika u flessjonali tal-Eġizzjan klassiku (hemm xi paralleliżmu ma' dak li ġara fil-mogħdija tal-Latin għal-lingwi Rumanzi).

 

Fil-Kopt hemm żewġ valuri possibbli tal-[[ġeneru grammatikali]] (maskili / femminili) li ntirtu mill-Eġizzjan klassiku. It-tmiem antik tal-femminili ''t'' sofra xi bidliet fonetiċi u fil-Kopt jidher biss meta jkun segwit minn ċerti suffissi possessivi: ''ro'' 'ħalq', ''rō.k'' 'ħalqek'; ''hē'' 'ġisem', ''hēt.f'' 'ġismek'<ref>[http://www.metalog.org/files/Plumley.pdf]</ref>.

 

:''son'' 'ħu', ''snēj'' 'aħwa'

 

{{referenzi}}

 

== Bibljiografija ==

* [[Wolfgang Kosack]] Lehrbuch des Koptischen.Teil I:Koptische Grammatik.Teil II:Koptische Lesestücke, Graz 1974.

* [[Wolfgang Kosack]]: ''Der koptische Heiligenkalender.'' Deutsch - Koptisch - Arabisch nach den besten Quellen neu bearbeitet und vollständig herausgegeben mit Index Sanctorum koptischer Heiliger, Index der Namen auf Koptisch, Koptische Patriarchenliste, Geografische Liste. Christoph Brunner, Berlin 2012, ISBN 978-3-9524018-4-2.

* [[Wolfgang Kosack]]: ''Koptisches Handlexikon des Bohairischen.'' Koptisch - Deutsch - Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013, ISBN 978-3-9524018-9-7.

* [[Wolfgang Kosack]]: ''Schenute von Atripe De judicio finale.'' Papyruskodex 63000.IV im Museo Egizio di Torino. Einleitung, Textbearbeitung und Übersetzung herausgegeben von Wolfgang Kosack. Christoph Brunner, Berlin 2013, ISBN 978-3-9524018-5-9.

* {{Ċita ktieb | awtur = Jaroslav Cerný and Sarah Israelit Groll | titlu = A Late Egyptian Grammar | éditeur = Biblical Institude Press | belt = Ruma | sena = 1984}}

* {{Ċita ktieb | awtur = Magdi Sami | titlu = Histoire des Coptes d'Égypte | sena = 2005}}

* {{Ċita ktieb | awtur = M. Gerspach | titlu = Les tapisseries coptes | editur = Quantin, Pariġi | sena = 1890}}

[[Kategorija:Lingwa]]

[[Kategorija:Eġittu antik]]