Il-Mandraġġ: Differenza bejn il-verżjonijiet

Content deleted Content added
m Leli Forte mexxa l-paġna Il-Mandraġġ għal Mandraġġ (il-Belt Valletta)
No edit summary
Linja 1:
[[Stampa:Mudell Mandragg minn quddiem.JPG|320x156px|daqsminuri|lemin|Mudell tal-Mandraġġ li jinsab fil-Mużew tal-Inkwiżitur]]
Il-'''Mandraġġ''' hija żona fin-naħa t’isfel tal-Belt [[Valletta]] man-naħa ta’ Marsamxett li fiha kien hemm diversi kerrejiet sal-1950.
 
==Il-bidu==
F’din iż-żona meta ġiet biex tinbena l-Belt fl-1566 kien ippjanat li jkun hemm “mandracchio” jew mandraġġ li jfisser parti kennija fil-port għat-tiswija tal-vapuri. B’dan il-għan l-[[Ordni ta’ San Ġwann]] ħareġ ordni sabiex il-ġebel biex tinbena l-belt kellu jittieħed minn dan is-sit sakemm il-ġebel ma jittiħiedxjittiħidx mill-ġebel biex jitħaffer il-ġibjun. Ir-raġuni għalfejn intgħażel dan is-sit kien minħabba li l-blat kien inqas imżerżaq lejn il-baħar.<ref name="critien">The Manderaggio. Notes, historical and other. With illustrations - Attilo Critien, 1938 </ref>
 
Kien bejn l-1572 u l-1600 li bdew jinbnew id-djar f’dan il-post li kien barriera mitluqa. Id-djar li bdew jinbnew mal-erba’ naħat tal-mandraġġ żammew mal-arkitettura tal-belt imma dawk li kienu fuq in-naħa ta’ ġewġewwa kienu qed jinbnew mingħajr ippjanar.
 
L-erba' toroq li kienu jdawru l-Mandraġġ kienu Triq San Mark, Triq Santa Luċija, Triq San Patrizju u Triq Marsamxett. Id-daħliet għall-mandraġġ kienu minn Triq San Mark kif ukoll minn Triq San Patrizju u Santa Luċija. Dawn id-daħliet biex wieħed jidħol fil-mandraġġ kienu jinkludu taraġ jew turġien li jagħtu għal Triq il-Mandraġġ. Id-daħla ta' Triq San Mark kienet magħrufa bħala "Il-mina taċ-Ċintura" filwaqt li dik ta' Triq Santa Luċija kienet magħrufa bħala "It-tomba tal-Mandraġġ". Minkejja li l-mandraġġ kien jikkonsisti fi triq waħda b'diversi sqaqien, il-karratteristiċi differenti ta' ċertu partijiet wasslu biex ikunu magħrufa bl-ismijiet tagħhom fosthom "it-triq tal-kanal" u "it-triq ta' taħt il-bastjun".<ref name="critien" />
 
Mid-daħla prinċipali Triq il-Mandraġġ kienet wiesgħa madwar 207 piedmetri, daqs Triq San Ġwann, Imma matul it-triq il-wiesgħawisa' tat-triq hija madwar 62 piedimetri, bil-bini jkun madwar piedi3 metri minn xulxin f'xi partijiet. It-tul tat-triq hija ta' madwar 628 jarda, biex b'hekk l-ispazju fit-triq kien ta' 2,320 jarda kwadra.
 
[[Stampa:Mudell Mandragg minn fuq.JPG|199x240px|daqsminuri|xellug|Mudell tal-Mandraġġ li jinsab fil-Mużew tal-Inkwiżitur]]
 
L-għoli tal-bini li kienu jdwaru l-Mandraġġ kien ta' madwar erba' jew ħames sulari fi Triq Marsamxett u Triq San Patrizju filwaqt li kien ta' madwar tnejn jew tlieta sulari ma' Triq San Mark u u erba' sulari ma' Triq Santa Luċija.
==Is-seklu 20==
 
Fl-1913, Attilo Critien, li kien il-kap tad-Dipartiment tas-Sanità kien dar id-djar tal-Mandraġġ waħda waħda u sab li fi Triq il-Mandraġġ kien hemm numerati madwar 333 dar bin-numri jibdew min-naħa tax-xellug ta’ Triq San Patrizju. Huwa ppublika r-rapport tiegħu fi kiteb bit-titlu “The Manderaggio. Notes, historical and other” fl-1938.
 
Line 22 ⟶ 23:
Fil-Palazz tal-Inkwiżitur jinsab mudell tal-Mandraġġ li sar minn Rużar Calleja fl-1938. Calleja dam jaħdem fuq dan il-mudell disa' xhur u huwa mibni fuq skala ta' 1:16.
 
==NotesNoti==
<references />