Stati Uniti: Differenza bejn il-verżjonijiet
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Linja 77:
Il-[[Paleo-indjani]] [[Soluzzjoni tal-Amerika|emigraw]] mill-Asja għal dak li issa hija l-Istati Uniti kontinentali madwar 15,000 sena ilu. Il-[[Kolonizzazzjoni Ewropea tal-Ameriki|kolonizzazzjoni Ewropea]] bdiet madwar l-1600 u daħlet l-aktar mill-Ingilterra. L-Istati Uniti ħarġet minn [[tlettax-il kolonji Brittaniċi]] li jinsabu tul il-kosta tal-Atlantiku. Kwistjonijiet bejn il-Gran Brittanja u l-kolonji Amerikani waslet għar-[[Rivoluzzjoni Amerikana]]. Fl-4 ta' Lulju, 1776, delegati mit-tlettax-il kolonji ħarġu b'mod unanimu d-[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza (Stati Uniti)|Dikjarazzjoni tal-Indipendenza]], li b'hekk ġiet stabbilixxa l-Istati Uniti tal-Amerika. Il-[[Gwerra Rivoluzzjonarja tal-Amerika]], li ntemmet bir-[[Trattat ta' Pariġi (1783)|rikonoxximent tal-indipendenza tal-Istati Uniti]] mir-[[Renju tal-Gran Brittanja]], kienet l-ewwel gwerra ta' suċċess għall-indipendenza kontra l-[[imperu kolonjali]] Ewropew.<ref>Jack P. Greene u J.R. Pole, eds. ''A Companion to the American Revolution'' (2008) pp. 352–361.</ref><ref>{{ċita ktieb|awtur=Thomas Bender|titlu=A Nation Among Nations: America's Place in World History|url=http://books.google.com/books?id=wQHlrIz4gpYC&pg=PA61|sena=2006|editur=Macmillan|paġna=61}}ISBN 9780809072354</ref> Il-[[Kostituzzjoni (Stati Uniti)|Kostituzzjoni]] attwali ġiet adottata fis-17 ta' Settembru, 1787; sadanittant, 27 [[Lista ta' emendi għall-Kostituzzjoni tal-US|Emendi]] ġew miżjuda mal-Kostituzzjoni. L-ewwel għaxar emendi, kollettivament imsemmija l-[[Abbozz ta' Drittijiet tal-Istati Uniti|Abbozz tad-Drittijiet]], kienu ratifikati fl-1791 u jiggarantixxu ħafna [[Drittijiet fiżiċi u ġuridiċi|drittijiet u l-libertajiet ċivili fundamentali]].
Immexxija mid-duttrina tad-[[destin manifest]], l-Istati Uniti imbarkat fuq l-espansjoni vigoruża madwar l-Amerika ta' Fuq matul is-seklu dsatax. Dan jinvolvi [[American Indian Wars|tribujiet indiġeni spostari]], [[Akkwisti territorjali tal-Istati Uniti|akkwist ta' territorji ġodda]], u gradwalment ammissjoni ta' stati ġodda.<ref name="MD2007">{{ċita ktieb |kuljom=Carlisle |isem=Rodney P. |isem2=J. Geoffrey |kuljom2=Golson |titlu=Manifest Destiny and the Expansion of America |serje=Turning Points in History Series |url=http://books.google.com/?id=ka6LxulZaEwC&vq=annexation&dq=territorial+expansion+United+States+%22manifest+destiny%22 |aċċessdata=26 ta' Marzu, 2013 |sena=2007 |editur=ABC-CLIO |paġna=238}}ISBN 9781851098330</ref> Il-[[Gwerra Ċivili Amerikana]] ntemmet legalizzata skjavitù fl-Istati Uniti.<ref>{{ċita web |url=http://www.pbs.org/wgbh/aia/part4/4p2967.html |titlu=The Civil War and emancipation |awtur=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |xogħol=Africans in America |editur=WGBH |aċċessdata=26 ta' Marzu, 2013}}<br />{{ċita ktieb |editur1-first=Jeffrey H, |editur1-kuljom=Wallenfeldt |awtur=Britannica Educational Publishing |serje=America at War |titlu=The American Civil War and Reconstruction: People, Politics, and Power |url=http://books.google.com/?id=T_0TrXXiDbUC&dq=slavery+%22American+Civil+War%22 |accessdate= |sena=2009 |editur=The Rosen Publishing Group |paġna=264}}ISBN 9781615300457</ref> Fl-aħħar tas-seklu dsatax, l-Istati Uniti ġiet estiża fl-Oċean Paċifiku,<ref name="AmCentNYT">{{ċita aħbar|url=http://www.nytimes.com/books/first/w/white-century.html |titlu=The Frontiers |awtur=Donald D. White |sena=1996 |xogħol=Books |editur=New York Times |aċċessdata=26 ta' Marzu, 2013}}ISBN 0-300-05721-0</ref> u l-ekonomija tagħha kienet l-akbar fid-dinja.<ref>{{ċita web |awtur=Maddison, Angus |url= http://www.ggdc.net/maddison/Historical_Statistics/horizontal-file_09-2008.xls |titlu=Historical Statistics for the World Economy |editur=The Groningen Growth and Development Centre, Economics Department of the University of Groningen |lokazzjoni=Olanda|sena=2006 |aċċessdata=6 ta' Novembru, 2008}}</ref> Il-[[Gwerra Spanjola–Amerikana]] u t-[[Ewwel Gwerra Dinjija]] ikkonfermat l-istatus tal-pajjiż bħala militari qawwija globali. L-Istati Uniti ħarġet mit-[[Tieni Gwerra Dinjija]] bħala [[superpotenza]] globali, l-[[Armi nukleari u l-Istati Uniti|ewwel pajjiż bl-armi nukleari]], u [[Membri permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti|membru permanenti]] tal-[[Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti]]. It-tmiem tal-[[Gwerra Bierda]] u x-[[xoljiment tal-Unjoni Sovjetika]] ħallew l-Istati Uniti bħala l-unika superpotenza.
==Referenzi==
| |||