Ġesù: Differenza bejn il-verżjonijiet

'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' NazzaretNazaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. L-isem ''Ġesù huwa korruzzjoni tal-isem Grieg Iesous, li terġa'' ġej mill-isem ibrajkEbrajk ''Jeshua'' jew ''Jehoshua'', li tfisser "Alla jsalva." Minkejja li dan l-isem b'xi forma jew oħra jinsab frekwenti fit-Testment il-qadimQadim, qatt ma kienkienx prominentipopolari sa żmien Ġoswè, bin Nun u ĠoswèĠożwè, il-qassis il-kbir ta żmien Żorobabel. Ġesù kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]].

== Fonti tat-tagħrif fuq Ġesù ==

Il-fontijietfonti testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:

* l-[[Ittri ta' Pawlu|Ittri Pawlini]], imbagħad inklużi fit-[[Testment il-ġdidĠdid]]: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena [[51]] u s-sena[[63]]. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografikabijografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehdaxhieda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepitakif kienet ipperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;

*[[evanġelji kanoniċi]] ([[Evanġelju skont Mattew|Mattew]], [[Evanġelju skont Mark|Mark]], [[Evangelju skont Luqa|Luqa]] u [[Evangelju skont Ġwanni|Ġwanni]]). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċedutipreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba.

*[[L-evanġelji apokrafi]] Dawn mhumiex milqugħa mill-istudjużi bħala xhieda fidila tal-Ġesù storiku [16] (Dan minħabba li ġew komposti tard, jibdew min-nofs it-tieni seklu, huma l-iktar utli biex jintfiehemjinftiehem aħjar l-ambjent reliġjuz tas-sekli ta' wara Kristu [17]), anke għal ġeneru letterarju mħarref-leġġendarju li jidistingwi il-parti il-kbira tan-narrazzjonijiet [18].

Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.</ref>. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu.

=== L-istudjużiEvanġelji ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.===

L-[[Evanġelji]] u kibietkitbiet oħrajn tat-[[testment il-Ġdid]] jidentifikaw lil Ġesù bħala il-[[Messija]] u bin Alla. L-[[ittri Pawlini]] jeżaltaw il-[[Salvazzjoni (Bibbja)|valur tal-ħelsin]] ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranijaNisranija ta' wara iddakjaratuiddikjaratu t-tieni persuna tat-[[Trinità Mqaddsa]], flimkien mal-[[Alla il-Missier|Missier]] u ma' [[Ruħ il-qodos]], u tassew Alla u tassew bniedem.

Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċess minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il-perjodu qsajjarqasir tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-[[salib]], mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet LhudinLhud tas-[[Sinedriju]] iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżommiżżomm għall=-ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-[[prefett]] Ruman [[Ponzju Pilatu]]. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenewsostnew li Ġesù rxoxta mill-imwiet eu xerduxerrdu ill-messaġġ tatat-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenzainfluwenza maġġuri fil-[[Kulturakultura oċċidentalital-Punent]]