Pangolin: Differenza bejn il-verżjonijiet

Content deleted Content added
m robot Adding: lij:Pholidota
No edit summary
Linja 1:
{{Taxobox
| colorisem = pinkPangolini
| imagestampa = Manis temmincki ugglan.jpg
| name = Pangolini
| image_widthdaqs_stampa = 240px
| image = Manis temmincki ugglan.jpg
| image_captiondeskrizzjoni_stampa = [[Pangolin ta' Temminck]] jew [[Pangolin ta' Kap]] ''[[Manis temminckii]]''
| image_width = 240px
| renju = [[Annimal|Animalia]]
| image_caption = [[Pangolin ta' Temminck]] jew [[Pangolin ta' Kap]] ''[[Manis temminckii]]''
| regnumfajlum = [[AnimaliaChordata]]
| phylumklassi = [[ChordataMammalia]]
| classissottoklassi = [[MammaliaTheria]]
| subclassisinfraklassi = [[TheriaEutheria]]
| infraclassissuperordni = [[EutheriaLaurasiatheria]]
| superordoordni = [[LaurasiatheriaPholidota]]
| ordo_authorityawtorità_ordni = [[Hermann Weber|Weber]], 1904
| ordo = [[Pholidota]]
| familiafamilja = ''[[Manidae]]''
| ordo_authority = [[Hermann Weber|Weber]], 1904
| familia_authorityawtorità_familja = [[John Edward Gray|Gray]], 1821
| familia = ''[[Manidae]]''
| genusġeneru = [[Manis]]
| familia_authority = [[John Edward Gray|Gray]], 1821
| genus_authorityawtorità_ġeneru = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| genus = [[Manis]]
| grad_sottodiviżjoni = Speċi
| genus_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| sottodiviżjoni =
| subdivision_ranks = Speċi
*''[[Manis pentadactylacrassicaudata]]''
| subdivision =
*''[[Manis crassicaudataculionensis]]''<br />
*''[[Manis culionensisgigantea]]''<br />
*''[[Manis giganteajavanica]]''<br />
*''[[Manis javanicatemminckii]]''<br />
*''[[Manis temminckiitetradactyla]]''<br />
*''[[Manis tetradactylatricuspis]]''<br />
*''[[Manis tricuspispentadactyla]]''<br />
''[[Manis pentadactyla]]''
}}
Il-[[Pangolin]]i (fis-singular '''pangolinPangolin''') humahuwa [[mammiferimammiferu]] [[insettivoru|insettivori]] ta' daqs żgħir u medju mifruxa fir-reġjuni tropikali ta' ltal-[[Afrika]] u l-[[Asja]]. Il-[[Pangolini]]pangolini, jew kif inhuma imsejjħin ukoll [[bunemmiel ta' ltal-iskalji|bunemmiela ta' ltal-iskalji]] u [[wikkielin in-nemel ta' ltal-iskalji]], hemmgħandhom 8 [[speċi]]jiet. Dawn qegħdin ikklassifikati kollha kemm huma fil-[[ġeneru]] ''[[Manis]]'', fis-[[sottofamilja]] [[Maninae]], fil-[[familja (bijoloġija)|familja]] [[Manidae]] u fl-[[ordni (bijoloġija)|ordni]] [[Pholidota]]. L-isem "[[pangolin]]" ġej minn kelma [[Malajana]] ''"pengguling"'' li tfisser imkebbeb.
 
Il-pangolini għandhom ġisimhom miksi bi skalji kbar u iebsin magħmulin minn ħafna strati ta' xagħar. L-iskalji tal-pangolini ż-żgħar ikunu rotob mat-twelid, iżda dawn jibbiesu bil-mod il-mod matul l-iżvilupp. Dawn l-iskalji minn barra li jiffurmaw armatura naturali, għandhom ix-xifer qisu xafra u b'hekk iservu ta' difiża doppja. Il-[[pangolini]] meta jħossuhom fil-periklu kapaċi jitkebbu f'forma ta' ballun.
Il-[[Pangolin]]i (fis-singular '''pangolin''') huma [[mammiferi]] [[insettivoru|insettivori]] ta' daqs żgħir u medju mifruxa fir-reġjuni tropikali ta' l-[[Afrika]] u l-[[Asja]]. Il-[[Pangolini]] jew kif inhuma imsejjħin ukoll [[bunemmiel ta' l-iskalji|bunemmiela ta' l-iskalji]] u [[wikkielin in-nemel ta' l-iskalji]], hemm 8 [[speċi]]jiet. Dawn qegħdin ikklassifikati kollha kemm huma fil-[[ġeneru]] ''[[Manis]]'', fis-[[sottofamilja]] [[Maninae]], fil-[[familja]] [[Manidae]] u fl-[[ordni]] [[Pholidota]]. L-isem "[[pangolin]]" ġej minn kelma [[Malajana]] ''"pengguling"'' li tfisser imkebbeb.
 
Il-[[pangolini]] ma m'għandhomx snien, iżda minflok għandhom ilsien twil ħafna u glandola tal-bżieq enormi. Il-bżieq li joħroġ minn din il-glandola qisu kolla u flimkien ma' lmal-ilsien jintużaw mill-[[pangolini]] biex jaqbdu kwantita kbira ta' nemel u termiti.
Il-pangolini għandhom ġisimhom miksi bi skalji kbar u iebsin magħmulin minn ħafna strati ta' xagħar. L-iskalji tal-pangolini ż-żgħar ikunu rotob mat-twelid, iżda dawn jibbiesu bil-mod il-mod matul l-iżvilupp. Dawn l-iskalji minn barra li jiffurmaw armatura naturali, għandhom ix-xifer qisu xafra u b'hekk iservu ta' difiża doppja. Il-[[pangolini]] meta jħossuhom fil-periklu kapaċi jitkebbu f'forma ta' ballun.
 
Il-[[pangolini]] ma għandhomx snien, iżda minflok għandhom ilsien twil ħafna u glandola tal-bżieq enormi. Il-bżieq li joħroġ minn din il-glandola qisu kolla u flimkien ma' l-ilsien jintużaw mill-[[pangolini]] biex jaqbdu kwantita kbira ta' nemel u termiti.
 
== Klassifikazzjoni ==
 
Il-[[pangolin]]ipangolini xi darba kienu jagħmlu parti mill-[[ordni]] [[Edentata]], dan kollu kien ibbażat fuq xebħxebh li ma kienx ħlief evoluzzjoni konverġenti. Madankollu, laħħarl-aħħar studji tal-[[Filogenija molekulari|filoġenija molekulari]] urewwrew li dawn il-[[mammiferi]] għandhom jiġu kklassifikati għalihom fl-[[ordni]] [[Pholidota]], bil-membri ta' ltal-[[ordni]] [[Carnivora]] bħala l-aktar [[mammiferi]] ħajjin li huma relatati ġenetikament fil-qrib tagħhom.
 
* [[Ordni]] [[Pholidota]]
** [[Familja]] [[Manidae]]
*** [[Sottofamilja]] [[Maninae]]
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Pangolin Indjan]], ''[[Manis crassicaudata]]''
****** [[Pangolin Ċiniż]], ''[[Manis pentadactyla]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Paramanis]]''
****** [[Pangolin Malajan]], ''[[Manis javanica]]''
****** [[Pangolin tal-Filippini]] jew [[Pangolin ta' Palaw]], ''[[Manis culionensis]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Smutsia]]''
****** [[Pangolin Ġgant]], ''[[Manis gigantea]]''
****** [[Pangolin ta' Temminck]], jew [[Pangolin ta' Kap]] ''[[Manis temminckii]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Phataginus]]''
****** [[Pangolin tas-siġar]], ''[[Manis tricuspis]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Uromanis]]''
****** [[Pangolin ta' denbu twil]], ''[[Manis tetradactyla]]''
 
Xi paleontoloġisti jikklassifikaw il-[[pangolini]] fl-[[ordni]] [[Cimolesta]] bħala [[sottordni]], flimkien ma' bosta [[sottordni]]jiet, ta' mammiferi estinti. F'dan il-każ il-pangolini huma laħħarl-aħħar rappreżentanti ħajjin ta' ltal-ordni [[Cimolesta]].
 
* [[Ordni]] [[Cimolesta]]
** [[Sottordni]] [[Pholidota]]
*** [[Familja]] [[Manidae]]
**** [[Sottofamilja]] [[Maninae]]
***** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Sottoġeneru]] ''[[Manis]]''
******* [[Pangolin Indjan]], ''[[Manis crassicaudata]]''
******* [[Pangolin Ċiniż]], ''[[Manis pentadactyla]]''
***** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Sottoġeneru]] ''[[Paramanis]]''
******* [[Pangolin Malajan]], ''[[Manis javanica]]''
******* [[Pangolin tal-Filippini]] jew [[Pangolin ta' Palaw]], ''[[Manis culionensis]]''
***** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Sottoġeneru]] ''[[Smutsia]]''
******* [[Pangolin Ġgant]], ''[[Manis gigantea]]''
******* [[Pangolin ta' Temminck]], jew [[Pangolin ta' Kap]] ''[[Manis temminckii]]''
***** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Sottoġeneru]] ''[[Phataginus]]''
******* [[Pangolin tas-siġar]], ''[[Manis tricuspis]]''
***** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
****** [[Sottoġeneru]] ''[[Uromanis]]''
******* [[Pangolin ta' denbu twil]], ''[[Manis tetradactyla]]''
 
== Tassonomija ==
 
* [[Ordni]] [[Pholidota]]
** [[Familja]] [[incertae sedis]]
*** [[Ġeneru]] ''[[Arcticanodon]]'' (Rose et al, 2004)
**** ''[[Arcticanodon dawsonae]]'' (Rose et al, 2004)
*** [[Ġeneru]] ''[[Melaniella]]'' (Fox, 1984)
**** ''[[Melaniella timosa]]'' (Fox, 1984)
*** [[Ġeneru]] ''[[Tubulodon]]'' (Jepsen 1932)
**** ''[[Tubulodon atopum]]'' (K.D.Rose et al. 1991)
**** ''[[Tubulodon pearcei]]'' (K.D.Rose et al. 1991)
**** ''[[Tubulodon taylori]]'' (Jepsen 1932)
**** ''[[Tubulodon woodi]]'' (K.D.Rose et al. 1991)
** [[Familja]] [[Epoicotheriidae]]
*** [[Ġeneru]] ''[[Amelotabes]]'' (Rose, 1978)
**** ''[[Amelotabes simpsoni]]'' (Rose, 1978)
*** [[Ġeneru]] ''[[Dipassalus]]
**** ''[[Dipassalus oryctes]]''
*** [[Ġeneru]] ''[[Epoicotherium]]'' (Simpson,1927)
**** ''[[Epoicotherium unicum]]'' (Douglass,1905)
*** [[Ġeneru]] ''[[Tetrapassalus]]'' (Simpson,1959)
**** ''[[Tetrapassalus mckennai]]'' (Simpson,1959)
**** ''[[Tetrapassalus proius]]'' (West,1973)
*** [[Ġeneru]] ''[[Xenocranium]]''
**** ''[[Xenocranium pileorivale]]''
** [[Familja]] [[Escavadodontidae]]
*** [[Ġeneru]] ''[[Escavadodon]]'' (Lucas & Rose,2000)
**** ''[[Escavadodon zygus]]'' (Lucas & Rose,2000)
** [[Familja]] [[Metacheiromyidae]] (estinta)
*** [[Ġeneru]] ''[[Brachianodon]]''
**** ''[[Brachianodon westorum]]''
*** [[Ġeneru]] ''[[Metacheiromys]]'' (Wortman,1903)
**** ''[[Metacheiromys marshi]]'' (Wortman,1903)
**** ''[[Metacheiromys tatusia]]'' (Osborn,1904)
**** ''[[Metacheiromys dasypus]]'' (Osborn,1904)
**** ''[[Metacheiromys osborni]]'' (Simpson,1931)
*** [[Ġeneru]] ''[[Mylanodon]]''
**** ''[[Mylanodon rosei]]''
*** [[Ġeneru]] ''[[Palaeanodon]]'' (Matthew,1918)
**** ''[[Palaeanodon parvulus]]'' (Matthew,1918)
**** ''[[Palaeanodon ignavus]]''
**** ''[[Palaeanodon nievelti]]''
*** [[Ġeneru]] ''[[Propalaeanodon]]'' (Rose,1979)
**** ''[[Propalaeanodon schaffi]]'' (Rose,1979)
** [[Familja]] [[Manidae]]
*** [[Sottofamilja]] [[Eurotamanduinae]]
**** [[Ġeneru]] ''[[Eurotamandua]]''
***** ''[[Eurotamandua joresi]]''
*** [[Sottofamilja]] [[Maninae]]
**** [[Ġeneru]] ''[[Eomanis]]''
***** ''[[Eomanis krebsi]]'' (Storch & Martin, 1994)
***** ''[[Eomanis waldi]]'' (Storch, 1978)
**** [[Ġeneru]] ''[[Necromanis]]''
***** ''[[Necromanis edwardsi]]''
***** ''[[Necromanis franconica]]''
***** ''[[Necromanis quercyi]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Patriomanis]]'' (Emry, 1970)
***** ''[[Patriomanis americana]]'' (Emry, 1970)
**** [[Ġeneru]] ''[[Cryptomanis]]'' (Gaudin et al, 2006)
***** ''[[Cryptomanis gobiensis]]'' (Gaudin et al, 2006)
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Manis]]''
****** ''[[Manis crassicaudata]]''
****** ''[[Manis pentadactyla]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Paramanis]]''
****** ''[[Manis javanica]]''
****** ''[[Manis culionensis]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Smutsia]]''
****** ''[[Manis gigantea]]''
****** ''[[Manis temminckii]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Phataginus]]''
****** ''[[Manis tricuspis]]''
**** [[Ġeneru]] ''[[Manis]]''
***** [[Sottoġeneru]] ''[[Uromanis]]''
****** ''[[Manis tetradactyla]]''
 
== Ħoloq esterni ==
{{commons|CategoryPholidota}}
* [http://www.awf.org/wildlives/178 Pangolin: Wildlife summary from the African Wildlife Foundation]
{{wikispeċi|Pholidota}}
* [http://letopis.kulichki.net/2001/image2001/pangolin.jpg A photograph of a pangolin]
* [http://tolwebwww.awf.org/Pholidotacontent/15954 Tree ofwildlife/detail/pangolin LifeDeskrizzjoni ofdwar Pholidotail-pangolin]
* [http://tolweb.org/Pholidota/15954 ''Tree of Life of Pholidota'']
 
[[Kategorija:Pholidota]]