Uganda

L-Uganda uffiċjalment ir-Repubblika tal-Uganda (bl-Ingliż: Republic of Uganda; bis-Swaħili Jamhuri ya Uganda) hija pajjiż sovran mingħajr kosta li jinsab fl-Afrika tal-Lvant. Il-pajjiż huwa mdawwar fil-lvant mal-Kenja, fit-tramuntana mas-Sudan t'Isfel, fil-punent mar-Repubblika Demokratika tal-Kongo u fin-nofsinhar mar-Rwanda u lejn il-Lbiċ mat-Tanżanija. L-Uganda tinsab fir-reġjun tal-Lagi l-Kbar tal-Afrika, il-parti tan-nofsinhar tal-pajjiż tinkludi parti sostanzjali tal-Lag Victoria, maqsuma mal-Kenja u t-Tanżanija. L-Uganda tinsab ukoll fil-baċir tan-Nil u għandha klima varjata iżda ġeneralment ekwatorjali. Għandha popolazzjoni ta 'aktar minn 48 miljun, li minnhom 8.5 miljun jgħixu fiż-żona metropolitana tal-kapitali u l-akbar belt, Kampala. Il-belt kapitali hi Kampala.

Il-bandiera tal-Uganda

tarka

Organizzazzjoni territorjali

Mappa

Kampala

Mappa ta' Kampala

Entebbe

Gulu hija belt fir-reġjun tat-Tramuntana tal-Uganda. Huwa ċ-ċentru kummerċjali u amministrattiv tad-Distrett ta' Gulu. Il-koordinati ta' Gulu City huma 2°46'54.0"N 32°17'57.0"E. Id-distanza mill-belt għal Kampala, il-kapitali u l-akbar belt tal-Uganda, hija 333 kilometru (207 mi) bit-triq. Gulu huwa moqdi mill-Ajruport ta' Gulu.

Lira hija belt fir-reġjun tat-Tramuntana tal-Uganda. Huwa ċ-ċentru muniċipali, amministrattiv u kummerċjali ewlieni tad-Distrett ta' Lira.

Pazjenti fl-Isptar Apac, Apac hija belt fid-distrett ta 'Apac fir-reġjun tat-Tramuntana tal-Uganda. Hija l-"belt ewlenija" tad-distrett u l-kwartieri ġenerali tad-distrett jinsab hemmhekk. Id-distrett huwa msemmi għall-belt. Il-Kunsill Muniċipali ta' Amac jinsab f'elevazzjoni medja ta' 3,540 pied (1,079 m) 'l fuq mil-livell medju tal-baħar. Iċ-ċensiment nazzjonali tal-2002 stmat il-popolazzjoni tal-belt għal madwar 10,140. Fl-2010, l-Uffiċċju tal-Istatistika tal-Uganda (UBOS) stmat li l-popolazzjoni ta 'Apac kienet ta' madwar 13,300 ruħ. Fl-2011, UBOS stmat li l-popolazzjoni ta' nofs is-sena ta' Apac kienet ta 'madwar 13,700. Iċ-ċensiment nazzjonali tal-2014 poġġa l-popolazzjoni ta 'Apac għal 14,972. Fl-2020, l-aġenzija tal-popolazzjoni stmat il-popolazzjoni ta' nofs is-sena tal-muniċipalità ta' Apac għal 66,700.

L-Uganda ngħatat l-isem tar-renju ta' Buganda, li jkopri parti tan-nofsinhar tal-pajjiż, inkluża l-kapitali, Kampala. Il-gruppi etniċi tal-Uganda kienu primarjament involuti fil-kaċċa u l-ġbir sa madwar 200 sena ilu, meta popolazzjonijiet li jitkellmu bil-Bantu emigraw lejn in-nofsinhar tal-pajjiż. Mill-1894, iż-żona kienet iggvernata bħala protettorat Brittaniku. L-Uganda kisbet l-indipendenza mir-Renju Unit fid-9 ta' Ottubru, 1962. Sa mill-indipendenza l-pajjiż kien ikkaratterizzat minn kunflitt vjolenti, inkluż dittatorjat militari ta' tmien snin immexxi minn Idi Amin.

Il-lingwi uffiċjali huma l-Ingliż u Swaħili, għalkemm kwalunkwe lingwa oħra tista' tintuża bħala mezz ta' tagħlim fl-iskejjel jew istituzzjonijiet edukattivi oħra jew għal skopijiet leġiżlattivi, amministrattivi jew ġudizzjarji, kif preskritt mil-liġi. Luganda, lingwa tar-reġjun ċentrali, hija mitkellma ħafna fir-reġjuni ċentrali u tax-Xlokk tal-pajjiż. Il-forma ta' gvern tagħha hija r-repubblika presidenzjali u t-territorju tiegħu huwa magħmul minn 111-il distrett. Il-president attwali tal-Uganda huwa Yoweri Museveni, li ħa l-poter f'Jannar tal-1986 wara gwerra ċivili ta' sitt snin. Wara emendi kostituzzjonali li neħħew il-limiti tal-mandat presidenzjali, Museveni ġie elett mill-ġdid president fl-elezzjonijiet ġenerali tal-2011, 2016 u 2021 bħala parti mill-Moviment tar-Reżistenza Nazzjonali.

Total tal-fruntieri tal-Uganda: 2,729 km, pajjiżi tal-fruntiera (5): Repubblika Demokratika tal-Kongo 877 km; Kenja 814 km; Rwanda 172 km; Sudan t'Isfel 475 km; Tanżanija 391 km.

Storja

Kostruzzjoni tal-Power Station ta' Nalubaale f'Jinja bejn l-1951 u l-1954.

L-Uganda tieħu isimha mir-Renju ta' Buganda defunt, li kien jinkludi l-parti tan-nofsinhar tal-pajjiż inkluża l-kapitali, Kampala.

L-Ugandani indiġeni kienu kaċċaturi li jiġbru sa bejn 1,700 u 2,300 sena ilu, meta popolazzjonijiet li jitkellmu bil-Bantu kkolonizzaw ir-reġjun.

Sa mis-seklu 13, ġew iffurmati diversi renji fiż-żona tal-Lagi l-Kbar. Fost l-aktar importanti hemm Bunyoro u Buganda. Dawn is-setgħat ġieli kienu alleati u drabi oħra kkompetew ma' xulxin sakemm ġew integrati fil-protettorat Brittaniku tal-Uganda b'mod negozjat.

L-Uganda saret indipendenti mir-Renju Unit fl-1962 wara li kienet ilha protettorat Brittaniku mill-1894.5 Fl-1966, il-Prim Ministru Milton Obote kien ħassar il-kostituzzjoni u ddikjara lilu nnifsu President, u wassal għal era ta' kolpi ta' stat u kontrokolp ta' stat li kienu se jdumu sa nofs is-snin tmenin. Is-sena 1971 rat lil Idi Amin jieħu l-poter, u ħadem il-pajjiż permezz ta' reġim militari għal kważi għaxar snin. Il-persekuzzjoni mwettqa mill-gvern ħasdet il-ħajjiet ta' madwar 300,000 Ugandiż, u ħassret il-minoranza kummerċjali Indo-Lvant tal-Uganda, u b'hekk iddeċimat l-ekonomija. Il-ħakma tiegħu spiċċat fl-1979 grazzi għal invażjoni mit-Tanżanija, megħjuna minn eżiljati Ugandi. Għal sena, gvernijiet proviżorji ġew wara xulxin, sal-elezzjonijiet presidenzjali li fihom Milton Obote ġie elett bi frodi. Is-sitwazzjoni ma tantx tjiebet bir-ritorn ta' Milton Obote, li reġa’ tkeċċa fl-1985, minn Tito Okello. Id-dittatorjat instabbli tiegħu spiċċat sena wara, meta l-forzi tal-gwerillieri mmexxija minn Yoweri Museveni ħatfu l-poter. Il-president attwali, Yoweri Museveni, ilu fil-poter mill-1986 u reġa' ġie elett sal-lum permezz ta' proċessi elettorali meqjusa bħala “irregolari”.

Il-pajjiż reġa’ kiseb stabbiltà relattiva, ħlief fit-Tramuntana, fejn il-ġlied ikompli b’ribelljoni tar-ribelli. Dan il-kunflitt diġà dam 24 sena. Ir-ribelli spiss jaħtfu lit-tfal biex jużawhom bħala suldati. Ħafna minnhom imutu fil-ġlied u oħrajn jinqatlu mill-gwerrilli nfushom. Xi drabi r-ribelli saħansitra jġegħluhom joqtlu tfal oħra bit-theddida li jinqatlu jekk ma jagħmlux hekk. Xi drabi saħansitra jkollhom joqtlu membri tal-familja tagħhom stess, inklużi omm u aħwa, biex jgħixu.

L-Uganda kellha l-aktar reazzjoni nazzjonali effettiva għall-HIV/AIDS fil-kontinent Afrikan għal xi snin. Fl-2003, fi sħubija ma' organizzazzjonijiet ibbażati fuq il-fidi u l-Programm ta' Għajnuna Barranija tal-Istati Uniti (USAID), intuża l-metodu tal-astinenza, il-fedeltà u l-kondom (ABC) biex titnaqqas ir-rata tal-HIV, għalkemm fl-aħħar ħames snin ir-rati ta' infezzjoni żdiedu b'mod qawwi, b’żidiet kbar fin-numru ta’ nies infettati bl-HIV/AIDS. Il-kriminalizzazzjoni tal-omosesswalità, it-tnaqqis fil-perċezzjoni tar-riskju u l-konfużjoni fil-messaġġi bejn dak li hu "ħażin" u dak li huwa "mhux sikur" huma fost il-fatturi li jgħinu jispjegaw dan ir-rebound.

Mis-snin tmenin, l-attività tal-gwerillieri tal-Armata tar-Reżistenza tal-Mulej ħasdet il-ħajja ta' aktar minn 12,000 ruħ. Minħabba s-sitwazzjoni serja, il-gvern talab l-intervent tal-Qorti Kriminali Internazzjonali biex tinvestiga r-reati serji kontra l-Liġi Umanitarja Internazzjonali. F'Ottubru 2005, inħarġu mandati ta' arrest għall-mexxejja tal-Armata tar-Reżistenza tal-Mulej.

Gvern u politika

Il-President tal-Uganda, Yoweri Museveni, huwa kap tal-gvern u kap tal-stat. Il-president jaħtar Prim Ministru li jgħinh fil-kompiti tiegħu. Il-Parlament huwa magħmul mill-Assemblea Nazzjonali, bi 303 rappreżentant, li minnhom 86 huma maħtura minn gruppi ta' interess, inklużi n-nisa u l-armata. Il-membri li fadal jiġu eletti f'elezzjonijiet ġenerali għal perjodu ta' ħames snin.

Il-partiti politiċi kienu pprojbiti għal dsatax-il sena, sakemm fl-2006 il-poplu Ugandan iddeċieda f'referendum li jħassar din il-projbizzjoni u jibda tranżizzjoni lejn demokrazija b'ħafna partiti.

Relazzjonijiet internazzjonali

L-Uganda għandha relazzjonijiet diplomatiċi ma’ 12-il pajjiż li huma l-Armenja, id-Danimarka, l-Indja, l-Iżrael, il-Kenja, il-Malasja, ir-Russja, il-Korea t’Isfel, is-Sudan, is-Sudan t’Isfel, ir-Renju Unit u l-Istati Uniti.

L-Uganda saret indipendenti fl-1962 bħala renju tal-Commonwealth, imbagħad eżattament sena wara, l-Uganda saret repubblika fi ħdan il-Commonwealth.

Organizzazzjoni territorjali

Mappa ta' Uganda

Fl-2018 ġie deċiż li jiżdied in-numru ta' distretti għal mija u wieħed u għoxrin u tinżamm belt awtonoma (Kampala) Diversi distretti tnaqqsu fit-territorju tagħhom minħabba l-ħolqien diviżjonijiet amministrattivi ġodda. B'riżultat ta' din il-miżura, id-Distrett ta' Nyadri ta' sparixxa, peress li l-estensjoni territorjali kollha tiegħu ġiet suddiviża f'distrett ġdid.

Abim Adjumani Agago Alebtong Amolatar Amudat Amurija Amuru Apac Arua Budaka Bududa Bugiri

Buhweju Buikwe Bukedea Bukomansimbi Bukwo Bulambuli Buliisa Bundibugyo Bushenyi Busia Busiki Butaleja Butambala

Buvuma Buyende Dokolo Gomba Gulu Hoima Ibanda Iganga Isingiro Jinja Kaabong Kabale Kabarole

Kaberamaido Kalangala Kaliro Kalungu Kampala Kamuli Kamwenge Kanungu Kapchorwa Kasese Katakwi Kayunga Kibaale

Kiboga Kibuku Kiruhura Kiryandongo Kisoro Kitgum Koboko Kole Kotido Kumi Kween Kyankwanzi Kyegegwa

Kyenjojo Lamwo Lira Luuka Luwero Lwengo Lyantonde Manafwa Maracha Masaka Masindi Mayuge Mbale

Mbarara Mitooma Mityana Moroto Moyo Mpigi Mubende Mukono Nakapiripirit Nakaseke Nakasongola Namayingo Napak

Nebbi Ngora Ntoroko Ntungamo Nwoya Otuke Oyam Pader Pallisa Rakai Rubirizi Rukungiri Sembabule

Serere Sheema Sironko Soroti Tororo Wakiso Yumbe Zombo

Ġeografija

Ferry li jaqsam in-Nil

Mount Kadam fl-Uganda.

L-Uganda tinsab fl-Afrika tal-Lvant. Tmiss mas-Sudan t'Isfel fit-tramuntana, mar-Repubblika Demokratika tal-Kongo fil-punent, ir-Rwanda u t-Tanżanija fin-nofsinhar, u l-Kenja fil-lvant. L-aktar bliet importanti tal-pajjiż jinsabu fin-nofsinhar u fosthom jispikkaw il-kapitali Kampala u Entebbe. Il-pajjiż jinsab fuq plateau b'elevazzjoni medja ta' 900 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. L-ogħla altitudni fil-pajjiż hija Mount Stanley f'5109 m.

Għalkemm l-Uganda hija mingħajr kosta, hija dar għall-lagi Victoria, Albert, Kyoga u Eduardo. L-akbar wieħed minnhom huwa l-Lag Victoria, li fuqu l-Uganda għandha diversi gżejjer u li sservi bħala fruntiera mal-Kenja u t-Tanżanija. Waħda mill-fergħat tan-Nil toriġina mil-Lag Victoria Għalkemm il-klima hija tropikali, hemm differenzi bejn ir-reġjuni differenti tal-pajjiż.

Ekoloġija

Il-biċċa l-kbira tal-Uganda tikkorrispondi mal-bijoma tas-savana. Il-WWF tiddistingwi diversi ekoreġjuni:

• Savana tas-Sudan tal-Lvant fit-tramuntana

Ġungla tat-Tramuntana tal-Kongo u mużajk tas-savana fil-majjistral

• Savanna bush Kenjana fil-grigal
• Mużajk tal-ġungla u savana tal-baċin tal-Lag Victoria fiċ-ċentru u fin-nofsinhar tal-pajjiż
• Iż-żoni muntanjużi huma koperti bil-ġungla u, f'altitudni ogħla, mergħat tal-muntanji:

• Foresta muntanja tal-ħsara Albertine u art tax-xagħri tal-muntanji Ruwenzori u Virunga lejn il-punent

Il-foresti tropikali tal-muntanji tal-Afrika tal-Lvant u l-iskart tal-muntanji tal-Afrika tal-Lvant lejn il-lvant

Ekonomija

Iċ-ċentru ta' Kampala, il-kapitali tal-pajjiż.

Suq tradizzjonali fil-Lbiċ tal-Uganda.

Pjantaġġun tat-te fl-Uganda

Nisa li jiġġieldu l-insigurtà tal-ikel waqt il-ħsad tal-istaġun xott

L-Uganda għandha riżorsi naturali konsiderevoli: ħamrija fertili, xita regolari u depożiti kbar ta' ram u kobalt. L-agrikoltura hija l-aktar settur importanti tal-ekonomija. Timpjega aktar minn 80% tal-forza tax-xogħol u l-aktar dħul sinifikanti ġej mill-esportazzjonijiet tal-kafè. Mill-1986 il-gvern, bl-appoġġ ta' pajjiżi oħra u aġenziji internazzjonali, ħa passi biex jirrijabilita ekonomija deċimata matul ir-reġim ta' Idi Amin u l-gwerra ċivili sussegwenti. Fost l-oħrajn, jenfasizzaw riforma monetarja, iż-żieda fil-prezzijiet għall-produtturi tal-għelejjel għall-esportazzjoni, żidiet fil-prezz tal-prodotti taż-żejt u titjib fis-salarji fl-amministrazzjoni tal-istat. Il-politika ta' riforma għandha l-għan li tnaqqas l-inflazzjoni, tinkoraġġixxi l-produzzjoni u ttejjeb il-bilanċ tal-pagamenti.

Matul l-1990-2001, l-ekonomija kellha żvilupp solidu, ibbażat fuq investiment kontinwu għar-riabilitazzjoni tal-infrastruttura, it-titjib tal-inċentivi għall-produzzjoni u l-esportazzjoni, it-tnaqqis tal-inflazzjoni, it-titjib gradwali tas-sigurtà interna u r-ritorn ta' negozjanti eżiljati.

L-involviment tal-Uganda fil-gwerra fir-Repubblika Demokratika tal-Kongo, il-korruzzjoni tal-gvern u r-rieda mdewma tal-gvern biex jimplimenta r-riformi huma fatturi li jpoġġu fid-dubju t-tkabbir qawwi kontinwu. Fl-2000, l-Uganda kkwalifikat biex tissieħeb fl-Inizjattiva ta’ Pajjiżi Foqra B’Hafna Dejn (HIPC), li taqla’ $1.3 biljun f’maħfra tad-dejn, flimkien ma’ $145 miljun oħra kkanċellati mill-Klabb ta’ Pariġi.

Skont id-dejta tal-IMF, fl-2016, il-PGD per capita tal-Uganda laħaq aktar minn $2,000, ħafna ogħla minn dak irreġistrat fis-snin tmenin u disgħin. Il-PGD totali (ċifri tal-2017) huwa 91,212 miljun dollaru.

Skont l-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali, immexxi mill-Organizzazzjoni Dinjija tal-Proprjetà Intellettwali, fl-2022, l-Uganda kklassifikat fil-119-il post fl-innovazzjoni fost 132 pajjiż fid-dinja; filwaqt li fl-2023 ikklassifika fil-121 post.

Demografija

Evoluzzjoni demografika tal-Uganda

Ħafna gruppi etniċi differenti jgħixu fl-Uganda, l-ebda wieħed minnhom ma huwa l-maġġoranza tal-popolazzjoni kollha kemm hi. L-Ingliż sar il-lingwa uffiċjali wara l-indipendenza, iżda fil-pajjiż jintużaw aktar minn 40 lingwa. Il-lingwa bl-akbar numru ta’ kelliema nattivi hija Luganda, mitkellma f’Buganda, ir-reġjun fejn tinsab il-kapitali Kampala. Li jmiss fin-numru ta 'kelliema (4.2 miljun) huwa Iteso, mitkellma f'seba' distretti fil-parti tal-Lvant tal-pajjiż. Is-Swahili, b’mod kurjuż adottat bħala lingwa uffiċjali, bħal fil-Kenja u fit-Tanżanija, huwa mitkellem minn ftit nies peress li, bħala konsegwenza tar-reġim ta’ Idi Amin, bħalissa huwa indikat bħala l-lingwa tal-ħallelin u l-ħallelin, li joħloq problema serja ta’ komunikazzjoni f’ kummerċ mal-ġar aktar żviluppat tagħha, il-Kenja.

Fl-2014, il-popolazzjoni tal-Uganda kienet 34,634,650, li minnhom 99% huma suwed u 0.3% huma bojod (Ewropej jew dixxendenti, l-aktar ta 'oriġini Brittanika), filwaqt li l-bqija 0.7% huma bojod. Huma Ażjatiċi u Għarab. Il-lingwi uffiċjali huma l-Ingliż u l-lingwa Luganda. L-istennija tal-ħajja hija 63.3 snin. Ir-razza bajda, flimkien ma 'l-elite suwed, tiddomina l-ħajja politika u ekonomika ta' l-Uganda, li jgħixu fi distretti lussużi. Quddiemhom hemm maġġoranza sewda kbira li taħdem fundamentalment għal dawk ta' hawn fuq u tgħix fil-faqar jew faqar estrem. Il-gruppi Asjatiċi, min-naħa tagħhom, jikkostitwixxu l-hekk imsejħa klassi tan-nofs, jiddedikaw lilhom infushom għall-kummerċ u l-artiġjanat. Il-persentaġġ ta’ bojod u Asjatiċi kien ogħla, iżda l-maġġoranza l-kbira telqu mill-pajjiż waqt id-dittatorjat ta’ Idi Amin, u rritornaw parti tajba minnhom wara t-twaqqigħ tiegħu.

In-numru medju ta' tfal għal kull mara huwa ta' 6.73, waħda mill-ogħla rati fid-dinja, li qed tikkawża tkabbir tal-popolazzjoni li qatt ma deher fl-storja tal-pajjiż.

Reliġjon

Skont iċ-ċensiment tal-2014, madwar 84% tal-popolazzjoni hija Kristjana, li minnhom 39.3% jappartjenu għall-Knisja Kattolika u l-bqija għal diversi denominazzjonijiet Protestanti, fosthom il-Knisja Anglikana tal-Uganda tispikka bi 32.0%. Hemm minoranza Musulmana, madwar 13%. Jiġi pprattikat ukoll it-twemmin indiġenu.Il-minoranza Ażjatika tipprattika l-Induiżmu. Barra minn hekk hemm minoranza ta' madwar 1100 Lhudi.

Edukazzjoni

Studenti fl-Uganda.

Makerere University (MAK) hija l-akbar università u t-tieni l-ogħla istituzzjoni fl-Uganda. Beda bħala skola teknika fl-1922 u fl-1963 ingħaqdet mal-Università tal-Afrika tal-Lvant. Inizjalment offriet lawrji mill-Università ta' Londra, iżda fl-1970 saret indipendenti. Fl-1952 Rosemary Karuga saret l-ewwel mara li ggradwat mill-Iskola tal-Belle Arti tal-Università.

Bejn l-2002 u l-2005, l-infiq pubbliku fuq l-edukazzjoni kien 5.2% tal-PGD, għalkemm sal-2017 l-infiq naqas għal 2.2% tal-PGD.63 F’kull kors, l-istudenti jridu jgħaddu minn eżamijiet tal-istat. L-Uganda għandha universitajiet privati ​​u pubbliċi. L-akbar università fil-pajjiż hija Makerere, li tinsab fil-periferija ta' Kampala. Is-sistema edukattiva tal-Uganda hija magħmula minn 7 snin ta' edukazzjoni primarja, 6 snin ta' edukazzjoni sekondarja (maqsuma f'4 snin tas-sekondarja baxxa u sentejn tas-sekondarja għolja), u 3 sa 5 snin ta' edukazzjoni għolja. Is-sistema attwali ġiet stabbilita fil-bidu tas-snin 60. Is-snin medja ta' edukazzjoni hija ta' 4.7 snin.Fl-2007, l-Uganda bdiet kampanja biex aktar nies jidħlu fil-klassijiet.

Kultura

Minħabba n-numru kbir ta' gruppi etniċi, li ħafna minnhom jgħixu fir-renji tagħhom stess, il-kultura fl-Uganda hija diversa ħafna. Madwar 70% tal-popolazzjoni hija litterata.

Partijiet

Partijiet

Data	Isem bl-Malti	Isem lokali	Gradi
1 ta' Jannar	Sena gdida	L-ewwel tas-sena
26 ta' Jannar	Jum il-Ħelsien	Jum ir-Rilaxx
8 ta' Marzu	Jum il-Mara
Marzu April	Il-Ġimgħa u t-Tnejn tal-Għid
1 ta' Mejju	Jum il-Ħaddiem
Mejju	Pentekoste	Whitsuntide
3 ta' Ġunju	Jum il-Martri	Jum il-Martri
9 ta' Ġunju	Jum l-Eroj Nazzjonali	Jum l-Eroj Nazzjonali
9 ta' Ottubru	Jum l-Indipendenza	Jum l-Indipendenza
25 ta' Diċembru	Milied	Milied
Data varjabbli	Festa tas-Sagrifiċċju	Eid ul-Adha	festa Musulmana
Data varjabbli	Tmiem il-Festival tar-Ramadan	Eid ul-Fitr	Jindika t-tmiem tar-ramadan

Trasport

Rigward it-trasport bl-ajru, l-infrastruttura ewlenija ċivili u militari hija l-Ajruport Internazzjonali ta’ Entebbe, 37 kilometru fil-Lbiċ ta' Kampala.

Data

Motto: Għal Alla u Pajjiżi (bl-Ingliż: "For God and my country"); Innu: Oh Uganda, Land of Beauty (bl-Ingliż: "Oh, Uganda, land of beauty"); Kapital (u l-aktar belt popolata) Kampala (0°18′49″N 32°34′52″E); Lingwi Uffiċjali: Swaħili u Ingliż; Gentilicio: Ugandan, -sa; Forma ta' Gvern: Repubblika Presidenzjali; President: Yoweri Museveni; Viċi President: Jessica Alupo; Prim Ministru: Robinah Nabbanja; Korp Leġiżlattiv: Parlament; indipendenza tal-Uganda mir-Renju Unit; Dominju: 9 ta’ Ottubru, 1962; Repubblika: 9 ta’ Ottubru, 1963; Żona (81 pożizzjoni): 241,038​ km²; Ilma (%): 15.39%; Fruntieri 2,729 km; L-Ogħla Punt: Margarita Peak; Popolazzjoni (31 post) Stima (2023): 48,582,336 abitant, Densità: 157 abitant/km²; PGD ​​(PPP) (88th Rank) (2023): US $ 145,157 miljun, Per capita: US $ 3,222; HDI (2021): L-ebda bidla 0.5253​ (166th) – Baxx; Munita: Xelin Ugandan (USh, UGX); Żona tal-Ħin: EAT (UTC +3); Kodiċi ISO: 800/UGA/UG; Dominju tal-Internet: .ug; Prefiss tat-Telefon: +256; Prefiss tar-radju: 5XA-5XZ; Akronimu tal-pajjiż għall-Ajruplani: 5X; Akronimu tal-pajjiż għall-Karozzi: UAE: Kodiċi IOC: UGA; Sħubija: Commonwealth tan-Nazzjonijiet, UA, NU, IGAD, COMESA.

Ġeografija tal-Uganda

Mappa tal-Uganda

Post tal-Uganda

Mappa tal-Uganda mill-klassifikazzjoni tal-klima Köppen.

Mappa bis-satellita tal-Uganda.

Mappa topografika tal-Uganda.

Glaċieri fil-Muntanji Rwenzori, bħal dawn fuq Mount Speke, qed jiddewweb minħabba t-tibdil fil-klima.

L-Uganda tinsab fl-Afrika tal-Lvant, fil-punent tal-Kenja, fin-nofsinhar tas-Sudan t'Isfel, fil-lvant tar-Repubblika Demokratika tal-Kongo, u fit-tramuntana tar-Rwanda u t-Tanżanija. Filwaqt li ħafna mill-fruntiera tagħha tinsab fuq lag, l-Uganda hija mingħajr baħar u m'għandha l-ebda aċċess għall-baħar, iżda hija pajjiż fertili u li fih ilma tajjeb li jikkonsisti f'ħafna lagi u xmajjar, inkluż l-akbar, Lake Victory. Il-pajjiż jinsab fil-qalba tar-reġjun tal-Lagi l-Kbar, bil-Lag Edward u l-Lag Albert fuq il-fruntiera tal-punent tiegħu.

Il-klima hija tropikali u ġeneralment b'xita b'żewġ staġuni niexfa (Diċembru sa Frar, Ġunju sa Awissu). Filwaqt li l-grigal tal-pajjiż huwa semi-aridu. It-terren tal-Uganda jikkonsisti prinċipalment minn plateaus imdawra b'rimm ta' muntanji li jinkludu l-firxa tal-muntanji Rwenzori. Parks nazzjonali notevoli jinkludu Bwindi, Muntanji Rwenzori, Kibale u Park Nazzjonali Mgahinga.

Inselbergs huma karatteristiċi komuni fil-ġeografija tal-Uganda. Inselbergs huma ġeneralment magħmula minn granit, xi kultant gneiss u qatt minn amphibolite jew blat vulkaniku. L-għoljiet tal-kwarżit imdendlin għandhom it-tendenza li jiffurmaw ħniek aktar milli "inselbergs veri".

Statistika

Żona: Total: 241,551 kilometru kwadru (93,263 sq mi) Art: 200,523 kilometru kwadru (77,422 sq mi) ilma: 41,028 kilometru kwadru (15,841 sq mi)

Limiti tal-art: totali: 2,729 kilometri (1,696 mil) Pajjiżi tal-fruntiera: Repubblika Demokratika tal-Kongo 877 kilometru (545 mi), Kenja 814 kilometri (506 mi), Sudan t'Isfel 475 kilometri (295 mi), Tanżanija 391 kilometri (243 mi), Rwanda 172 kilometri (107 mi)

Truf tal-irfigħ: L-iktar punt baxx: 614 metru (2,014 pied) Albert Nile fuq il-fruntiera mas-Sudan t'Isfel L-ogħla punt: 5,111 metru (16,768 pied) Margherita Peak fuq Mount Stanley

Rizorsi naturali: ram, kobalt, idroenerġija, ġebla tal-ġir, melħ, art li tinħarat, deheb

Użu tal-art: (2012) Art li tinħarat: 69,000 kilometru kwadru (27,000 sq mi) 34.41% uċuħ tar-raba permanenti: 22,500 kilometru kwadru (8,700 sq mi) 11.22% Kopertura tal-foresti: 28,100 kilometru kwadru (10,800 sq mi) 14.01% oħrajn: 80,931 kilometru kwadru (31,248 mil kwadru) 40.36%

Art imsaqqija: (2012) 140 kilometru kwadru (54 sq mi)

Riżorsi totali tal-ilma rinnovabbli: 66 kilometru kubu (16 cu mi) (2011) jew 60 kilometru kubu (14 cu mi) (2012)

Ambjent - kwistjonijiet kurrenti: drenaġġ ta' artijiet mistagħdra għall-użu agrikolu, deforestazzjoni, mergħa żejda, erożjoni tal-ħamrija, infestazzjoni tal-ġjaċint tal-ilma fil-Lag Victoria, kaċċa mifruxa

Ambjent - ftehimiet internazzjonali: parti fi:

Konvenzjoni dwar l-Organizzazzjoni Marittima Internazzjonali Konvenzjoni dwar il-Ħarsien tal-Wirt Dinji Kulturali u Naturali Ftehim dwar il-konservazzjoni tal-għasafar tal-ilma migratorji tal-Afrika u l-Ewrażja Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima Konvenzjoni ta' Vjenna għall-Protezzjoni tas-Saff ta' l-Ożonu Protokoll ta' Kyoto għall-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima Konvenzjoni dwar il-Kummerċ Internazzjonali fi Speċi fil-Periklu ta' Fawna u Flora Selvaġġi Konvenzjoni ta' Basel dwar il-Kontroll ta' Movimenti Transkonfini ta' Skart Perikoluż u r-Rimi tiegħu Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar Konvenzjoni dwar id-Diversità Bijoloġika Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Ġlieda kontra d-Deżertifikazzjoni f’Pajjiżi Affetwati minn Nixfa Severa jew Deżertifikazzjoni, Partikolarment fl-Afrika Konvenzjoni Internazzjonali dwar il-Protezzjoni tal-Pjanti Konvenzjoni dwar l-Artijiet Medja ta' Importanza Internazzjonali, Speċjalment bħala Ħabitat tat-Tjur tal-Ilma iffirmat, iżda mhux ratifikat:

Konvenzjoni dwar il-Projbizzjoni ta' Użu Militari jew Kwalunkwe Użu Ostili Ieħor ta' Tekniki ta' Modifika Ambjentali Ġeografija - nota: L-Uganda hija waħda minn sitt stati Afrikani li jinsabu fuq l-ekwatur. Il-biċċa l-kbira tal-Uganda tinsab fit-tramuntana tal-ekwatur.

Klima

L-Uganda għandha klima tropikali sħuna b'temperaturi li jvarjaw minn 25 sa 29 °C (77.0 sa 84.2 °F) bħala medja. Ix-xhur minn Diċembru sa Frar huma l-aktar sħan, iżda anke matul dan l-istaġun l-iljieli jistgħu jkunu pjaċevoli b’temperaturi li jvarjaw bejn 17 u 18 °C.

Il-biċċa l-kbira tal-Uganda tirċievi xita annwali ta' 1,000 sa 1,500 millimetru jew 40 sa 60 pulzier. L-istaġuni tax-xita huma minn Marzu sa Mejju u minn Settembru sa Novembru. Matul dawn ix-xhur, xita qawwija tista' tagħmel it-traffiku fit-toroq u l-art diffiċli. Il-perjodu minn Jannar sa Frar u għal darb'oħra minn Ġunju sa Awwissu huwa niexef. Fit-tramuntana, hemm biss staġun tax-xita minn Marzu sa Novembru, u staġun xott minn Diċembru sa Frar.

Tibdil fil-klima

L-effetti tat-tibdil fil-klima fl-Uganda qed isiru aktar serji, u jaffettwaw il-ħajja taċ-ċittadini tal-pajjiż u l-ambjent tiegħu. Ikkawża avvenimenti tat-temp estremi, bħal nixfa u xita fit-tul u imprevedibbli. Il-klima tal-Uganda hija l-aktar tropikali, b'xejriet ta' xita u xemx regolari. Minħabba t-tibdil fil-klima, l-istaġuni nbidlu: l-istaġun tax-xita sar aktar varjabbli fit-tul u n-nixfiet huma aktar mifruxa, speċjalment fil-Lvant u l-Grigal tal-Uganda. It-tendenzi tal-klima għandhom il-potenzjal li jkollhom impatt fuq l-iżvilupp tal-Uganda, minħabba l-vulnerabbiltà tal-ambjent divers tal-Uganda.

Lista ta' żoni protetti tal-Uganda

Isem	Type	IUCN	Żona km2	Żona sq mi	Reġjun	Sena Gazzetta
Kibale forest park	National Park	II	370	100	Western	2006
Kidepo Valley	National Park	II	1,430	552.1	Northern	1958
Lake Mburo	National Park	II	370	100	Western	2006
Mgahinga Gorilla	National Park	II	38	14.7	Western	1991
Mount Elgon	National Park	II	1,110	428.6	Eastern	1992
Murchison Falls	National Park	II	3,877	1,496.9	Northern & Western	1952
Queen Elizabeth	National Park	II	2,056	793.8	Western	1952
Rwenzori Mountains	National Park	II	995	384.2	Western	1991
Semliki	National Park	II	220	84.9	Western	1993
Ajai	Wildlife Reserve	III	148	57.1	Northern	1965
Bokora Corridor	Wildlife Reserve	III	1,816	701.2	Northern	1964
Kabwoya	Wildlife Reserve	III	87	33.6	Western	1980
Katonga	Wildlife Reserve	III	210	81.1	Western	1998
Kigezi	Wildlife Reserve	III	265	102.3	Western	1952
Matheniko	Wildlife Reserve	III	1,757	678.4	Northern	1964
Pian Upe	Wildlife Reserve	III	2,304	889.6	Northern	1958
Semliki Wildlife Reserve	Wildlife Reserve	III	542	209.3	Western	1926
Karenga	Community Wildlife Management Area	VI	956	369.1	Northern	2002
Entebbe	Wildlife Sanctuary	VI	51	19.8	Central	1951
Ngamba Island	Wildlife Sanctuary		40 hectares	100 acres	Central	1998
Otze Forest	Wildlife Sanctuary	VI			Northern	1995
Ziwa Rhino	Wildlife Sanctuary		70	27	Central	2005
Lake Opeta	Ramsar Site
Lake Bisina	Ramsar Site
Lutembe Bay	Ramsar Site
Mabamba Bay	Ramsar Site
Murchison Falls	Ramsar Site

Bandiera

Inizjalment it-territorju uża l-bandiera blu tal-British East Africa Company, li baqgħet fis-seħħ sal-1895 għalkemm ma baqgħetx tamministra t-territorju mis-sena ta' qabel. Kien imbagħad li ġiet stabbilita bandiera ġdida għall-Protettorat, ibbażata wkoll fuq il-bandiera blu Brittanika iżda b’diska li fiha ġewwa krejn inkurunat b’għonq griż, l-għasfur nazzjonali tal-Uganda.

L-istess disinn bil-bandiera l-ħamra ntuża wkoll fuq bastimenti tan-navigazzjoni ċivili ġewwa l-Lag Victoria, fost użi oħra. Min-naħa l-oħra, il-Gvernatur tat-territorju uża l-bandiera Ingliża bħala bandalora bl-istess diska tal-bandiera nazzjonali fiċ-ċentru, imdawwar b’girlanda, bejn is-snin 1914 u 1962.

Il-bandiera tal-Protettorat kienet fis-seħħ sal-1 ta' Marzu, 1962, meta l-mexxej tal-Partit Demokratiku tal-Uganda, Benedicto Kiwanuka, ippropona bandiera mhux uffiċjali b’żewġ strixxi ħodor u t-tielet blu li kienet tinkludi s-siluwett isfar tal-għasfur nazzjonali, kollha separati. minn żewġ strixxi dojoq u wkoll isfar. L-aħdar jissimbolizza l-veġetazzjoni tat-territorju, il-blu ix-Xmara Nil u l-isfar ix-xemx. Peress li l-aħdar kien il-kulur uffiċjali tal-Partit Demokratiku, il-bandiera ma għoġbitx mill-Kungress tal-Poplu tal-Uganda, immexxi minn Milton Obote, u għalhekk meta dan tal-aħħar rebaħ l-elezzjonijiet xahar wara, il-bandiera twarrbet favur disinn ibbażat fuq il- kuluri tal-partit tiegħu, b’sitt strixxi orizzontali, tnejn suwed, tnejn sofor u tnejn ħomor, rispettivament li jirrappreżentaw lill-poplu tal-pajjiż, il-qawmien tal-Afrika u l-fratellanza Afrikana, u fiċ-ċentru disk li fih l-għasfur nazzjonali, disinn li Ġie adottat formalment fid-9 ta' Ottubru, 1962.

Kampala

Kampala hija l-kapitali tal-Uganda, fl-Afrika tal-Lvant, mill-2019 kellha popolazzjoni ta 'madwar 1,680,000; abitanti, li hija l-akbar agglomerazzjoni urbana fil-pajjiż. Hija tinsab fid-distrett omonimu, f'għoli ta '1189 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-belt tgawdi minn klima moderata minħabba l-altitudni tagħha, minkejja l-prossimità tagħha għall-ekwatur tad-Dinja.

L-aktar attivitajiet ekonomiċi notevoli tagħha huma l-industrija, speċjalment l-għamara u l-makkinarju, kif ukoll l-esportazzjoni ta 'prodotti agrikoli bħall-kafè, qoton, tè u zokkor.

Hemm ajruport internazzjonali f'Entebbe, madwar 35 kilometru ‘l bogħod, kif ukoll port fuq ix-xatt tal-Lag Victoria, 10 kilometri ‘l bogħod, Port Bell.

Fiż-żona Makerere Hill tista 'ssib il-kampus ewlieni tal-Università ta' Makerere, wieħed miċ-ċentri ewlenin ta 'edukazzjoni ogħla fl-Afrika ċentrali u tal-Lvant. Kampala hija wkoll il-kwartieri ġenerali tal-Bank tal-Iżvilupp tal-Afrika tal-Lvant.

Iż-żona metropolitana ta’ Kampala hija magħmula mill-belt proprja u d-distrett ta' Wakiso ġirien, id-Distrett ta’ Mukono, id-Distrett ta' Mpigi, id-Distrett ta’ Buikwe u d-Distrett ta' Luweero. Għandu popolazzjoni li qed tikber malajr stmata għal 6,709,900 ruħ fl-2019 skont l-Uffiċċju tal-Istatistika tal-Uganda4 f'żona ta' 8,451.9 kilometri kwadri (3,263.3 mi²).

Fl-2015, din iż-żona metropolitana ġġenerat PGD nominali stmat ta '$ 13.80221 biljun (dollari Amerikani kostanti tal-2011) skont Xuantong Wang et al., Li kien aktar minn nofs il-PGD tal-Uganda għal dik is-sena, li jindika l-importanza ta' Kampala għall-ekonomija tal-Uganda .

Kampala hija rrappurtata waħda mill-ibliet li qed jikbru b'rata mgħaġġla fl-Afrika, b'rata annwali ta 'tkabbir tal-popolazzjoni ta' 4.03%,6 skont is-Sindki tal-Belt. Mercer (ditta ta’ konsulenza bbażata fi New York) regolarment ikklassifika Kampala bħala l-aqwa belt fl-Afrika tal-Lvant fejn tgħix,7 qabel Nairobi u Kigali.

Etimoloġija

Qabel il-wasla tal-Ingliżi, il-Kabaka jew ir-re ta 'Buganda kien għażel iż-żona li kienet se ssir Kampala bħala waħda mill-lodges tal-kaċċa tiegħu. Iż-żona hija magħmula minn għoljiet irrumblati u artijiet mistagħdra lush. Hija żona ta' tgħammir ideali għal diversi antilopi - partikolarment impala. Meta l-Ingliżi waslu fl-inħawi sejħulha l-Għoljiet tal-Impala.

Il-lingwa Baganda, Luganda, adottat ħafna kliem mill-Ingliż minħabba l-interazzjoni tal-kelliema tagħha mal-Ingliżi. Għalhekk, il-Baganda tradotta "l-Għoljiet Impala" bħala Kasozi ka Empala - "Kasozi" tfisser "għoljiet", "ka" tfisser "ta" u "empala" tfisser "impala". Meta titkellem Lugandase, il-kliem ka u impala jiġu ppronunzjati flimkien, bħala kelma waħda, Kaampala. Dalwaqt, meta l-kabaka marru għall-kaċċa l-Baganda kien jgħid Kabaka agenze e "ka Impala", li jfisser, "Il-kabaka marret Ka'mpala." L-isem Kampala dalwaqt ġie adottat.

Il-Baganda, li fit-territorju tagħha kienet tinsab din l-insedjament Brittaniku, imbagħad tradotta "Hill of the Impala" bħala Akasozi ke'Empala. Imbagħad ġie mqassar għal K'empala u finalment Kampala. Kasozi" tfisser "għoljiet", "ke" "ta" u "empala" huwa l-plural ta' "impala". Għalhekk l-isem "Kampala" beda jirreferi għal din l-insedjament kolonjali Brittaniku inizjali li aktar tard testendi mill-għoljiet okkupati Kampala l-Qadima. , ħdejn il-Kibuga (kapitali) pre-eżistenti tar-renju ta' Buganda.

Entebbe

Entebbe hija belt fl-Uganda b'popolazzjoni ta' madwar 90,500. Hija tinsab fuq ix-xtut tal-Lag Victoria (Victoria Lake) ħdejn il-belt ta' Kampala, il-kapitali tal-Uganda.

Fil-lingwa lokali ta' Luganda, Entebbe, tfisser “sedil,” u kien jissejjaħ hekk probabbilment minħabba li kien il-post fejn kap ta' Baganda kien joqgħod biex jaġġudika każijiet legali.

L-ewwel saret ċentru kummerċjali u amministrazzjoni kolonjali Brittanika fl-1893 meta Sir Gerald Portal, kummissarju kolonjali, uża Port Bell bħala bażi, u biddelha fil-port ta' Kampala. Għalkemm illum l-ebda vapuri ma jittrakkjaw f'Entebbe, għad hemm jetty li kien jintuża mil-laneċ tal-Lag Victoria.

Id-daħla għaż-żoo nazzjonali tinsab ħdejn il-moll. Entebbe hija magħrufa għall-Ajruport Internazzjonali ta' Entebbe, l-ajruport ewlieni tal-Uganda, li nfetaħ fl-1947 u kien ix-xena tal-hekk imsejħa Operazzjoni Entebbe fl-1976.

Entebbe hija ċ-ċentru tal-Istitut tar-Riċerka tal-Virus tal-Uganda (UVRI).

Tarka

L-arma tal-Uganda għandha fiċ-ċentru tagħha tarka tal-gwerra u żewġ lanez fuq munzuna ħadra.

It-tarka f'forma ta' għads, komuni ħafna fil-pajjiżi tan-Nofsinhar u tal-Lvant tal-Afrika, u l-lanez jissimbolizzaw ir-rieda tal-poplu Ugandan li jiddefendi pajjiżu.

Fuq it-tarka hemm tliet stampi:

• Fuq nett hemm mewġ tal-ilma li jirrappreżenta l-Lag Victoria u anke l-Lag Albert.
• Fiċ-ċentru tat-tarka hemm ix-xemx, oriġinarjament kienet meħuda mill-Imperial British East Africa Company, li inizjalment irrappreżentat il-missjoni "ċivilizzanti" tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda fin-nazzjon, illum tirreferi għall-ekwatur u ir-relazzjoni tal-Uganda miegħu.
• Tanbur tradizzjonali, imsejjaħ Mujaguzo, użat fiż-żfin u biex isejjaħ lin-nies għal-laqgħat u ċerimonji, jinsab fil-qiegħ tat-tarka, huwa wkoll is-simbolu tal-qawwa tar-rejiet Ugandi.1​

Il-crest huwa akkumpanjat fuq il-lemin minn krejn inkurunat li huwa l-għasfur nazzjonali tal-Uganda. Fuq ix-xellug hemm il-Kob Ugandan (Adenota kob thomasi), speċi ta' Kob li hawn tissimbolizza l-fawna abbundanti.

Il-muntanja ħadra fil-qiegħ tissimbolizza art fertili, u hija fuq rappreżentazzjoni tax-Xmara Nil. Tnejn mill-uċuħ tar-raba ewlenin, il-kafè u l-qoton, ġenb ix-xmara, flimkien jirrappreżentaw il-flora tan-nazzjon. Fil-qiegħ hemm il-motto nazzjonali: “Għal Alla u Pajjiżi”.

Renju ta' Buganda

Bandiera tal-Renju ta' Buganda

Post tal-Renju ta' Buganda

Buganda hija r-renju tat-52 clan tal-poplu Baganda, l-akbar mir-renji tradizzjonali fl-Uganda ta’ llum. It-tliet miljuni Baganda (singulari Muganda; spiss jissejħu bl-għerq ta’ isimhom, l-aġġettiv, Ganda) jiffurmaw l-akbar grupp etniku tal-Uganda, għalkemm jirrappreżentaw biss 16.7 fil-mija tal-popolazzjoni. L-isem Uganda huwa t-terminu Swaħili għal Buganda u ġie adottat minn uffiċjali Brittaniċi fl-1894, meta stabbilixxew protettorat, il-Protettorat tal-Uganda, iċċentrat f'Buganda. Il-fruntieri ta’ Buganda huma mmarkati bil-Lag Victoria fin-Nofsinhar, ix-Xmara Nil fil-lvant, il-Lag Kyoga fit-tramuntana. Luganda hija l-aktar lingwa mitkellma f'Buganda, u waħda mil-lingwi li ħafna nies għandhom bħala t-tieni lingwa fl-Uganda, flimkien mal-Ingliż.

Bħal dawk ta' Toro, Bunyoro, Busoga u Nkore, il-monarkija ta' Buganda ġiet abolita fl-1967 mill-gvern tal-Uganda, iżda ġiet restawrata b'mod simboliku fl-1993. Il-kostituzzjoni tal-Uganda tal-1995 inkludiet lil Buganda fost ir-renji kulturali restawrati. Il-monarka attwali tiegħu huwa Muwenda Mutebi II. Buganda huwa l-uniku renju tradizzjonali li jikkoinċidi ma' wieħed mill-erba' reġjuni amministrattivi tal-Uganda (Reġjun Ċentrali), u b'hekk tiżdied l-influwenza tar-re ta' Buganda fil-gvern tar-reġjun, l-aktar popolati u sinjuri fil-pajjiż.

Storja

Ħarsa ġenerali lejn Buganda pre-kolonjali u kolonjali

Buganda oriġinarjament kien stat vassalli ta' Bunyoro, iżda l-qawwa tagħha żdiedet fis-sekli 18 u 19, u saret ir-renju dominanti fir-reġjun. Buganda qatt ma kienet maħkuma mit-truppi kolonjali, iżda r-re tagħha (jew il-kabaka), Mwanga II, aċċetta l-status ta' protettorat wara diversi negozjati mar-Renju Unit. Fl-istess ħin, Mwanga II talab territorji aktar fil-lvant tal-Lag Albert, u dejjem qies il-ftehim mal-Ingliżi bħala alleanza ta 'l-istess. It-truppi ta 'Buganda għenu lill-Ingliżi jistabbilixxu regoli kolonjali f'żoni oħra, u l-uffiċjali ta' Baganda aġixxew bħala kolletturi tat-tribut fil-protettorat. Iċ-ċentri kummerċjali ta 'Buganda saru l-ibliet l-aktar importanti tal-protettorat, u l-Baganda ħadu vantaġġ mill-opportunitajiet li l-kummerċ mal-Ewropa u l-edukazzjoni tahom. Meta l-Uganda saret indipendenti fl-1962, Buganda gawdiet l-ogħla livell ta 'għajxien u edukazzjoni fil-pajjiż.

L-influwenza tal-Baganda fl-Uganda fis-seklu 20 irriflettiet l-impatt tal-iżvilupp tas-sekli 18 u 19. Serje ta’ kabaka kisbu setgħa politika u militari billi qatlu r-rivali għat-tron, abolixxew pożizzjonijiet ereditarji ta’ awtorità, u ġabu taxxi għoljin fuq is-suġġetti tagħhom. It-truppi ta 'Baganda rkupraw ukoll art ċeduta lil Bunyoro, ir-renju ġar fil-punent. In-normi kulturali ta 'Baganda pprovdew ukoll għat-twaqqif ta' klann rjali billi jassenjaw it-tfal tal-kabaka lill-klann ta' ommhom. Fl-istess ħin, din il-prattika ppermettiet lill-kabaka ma jiżżewġu lil ebda membru ta' xi klann ieħor.

Wieħed mill-aktar konsulenti qawwija tal-kabaka kien il-katikiro, inkarigat mill-amministrazzjoni tar-renju u s-sistemi ġudizzjarji, u li kellu r-rwol ta' prim ministru u mħallef suprem. Il-katikiro u ministri qawwija oħra ffurmaw ċirku ġewwa ta' konsulenti li ltaqgħu ma' xi kapijiet lokali u konsulenti oħra biex jiddeċiedu kwistjonijiet politiċi. Sa tmiem is-seklu 19, il-kabaka kien ħa post ħafna mexxejja tal-klann b'uffiċjali maħtura minnu, u pproklama lilu nnifsu "mexxej tal-gruppi kollha."

Il-qawwa tal-kabaka impressjonat lill-uffiċjali Ingliżi, filwaqt li l-mexxejja politiċi tal-ġirien Bunyoro ma laqgħux lill-uffiċjali Ingliżi li waslu bl-iskorti ta' Baganda. Buganda saret il-qofol tal-protettorat il-ġdid, b'ċertu grad ta' kontroll fuq ir-renji l-oħra: Toro, Ankole, Busoga u Bunyoro. Xi uffiċjali ċivili ta' Baganda għenu biex jamministraw gruppi etniċi oħra, u l-ewwel storja ta' l-Uganda nkitbet mill-perspettiva tal-Baganda u l-uffiċjali kolonjali li ttrattawhom.

Twaqqif tal-protettorat Brittaniku

Artiklu ewlieni: Protettorat tal-Uganda L-Ingliżi għarfu l-indipendenza tar-renju fl-1876. Sa dak iż-żmien ir-reliġjon Iżlamika kienet qed tikseb segwaċi fil-pajjiż u r-re innifsu kien jissimpatizza mal-Musulmani; Fl-1876, il-Kabaka aċċettaw il-preżenza ta' missjunarji Kristjani, li ħafna minnhom kienu Franċiżi, li waslu fil-pajjiż fl-1877.

Mutesa I mietet fl-24 ta' Ottubru, 1884 wara 28 sena ta' renju. Warajh ibnu Mwanga II, li ma kellux l-appoġġ ġenerali li kien igawdi missieru. Ir-rivalitajiet reliġjużi bejn u fi ħdan il-Musulmani u l-Insara kienu l-ordni tal-ġurnata, b'kull grupp irid jinfluwenza l-qorti rjali ta' Buganda. Mwanga II ried ikeċċi r-reliġjonijiet barranin kollha, u bejn l-1885 u l-1887 ħafna konverti ġew martirizzati. L-ewwel ikunu n-negozjanti Yusufu (Joseph) Rugarama, Makko (Mark) Kakumba, u Nuwa (Noah) Serwanga, maqtula f’Busega Natete fil-31 ta' Jannar. 1885; f’Ottubru, b’ordni tar-re, kien l-isqof Anglikan James Hannington, riċentament wasal mill-Afrika ekwatorjali, waqt li kien fi triqtu minn Busoga għal Buganda; il-konsulent rjali Joseph Mukasa Balikuddembe, li rrikkira lir-re għall-azzjoni tiegħu, ġie arrestat u eżegwit fil-15 ta' Novembru, 1885; Segwew eżekuzzjonijiet u qtil oħra, bħal dawk ta' 26 Nisrani f’Namugongo (3 ta' Ġunju, 1886), li bihom l-imwiet laħqu l-ogħla punt tagħhom; L-aħħar kien Jean-Marie Muzeeyi, imqatta' ras f'Mengo fis-27 ta' Jannar, 1887, meta r-re kien diġà qabel li jirritornaw il-missjunarji, konxju li r-reliġjonijiet kienu diġà nfirxu wisq u ma setax iwaqqafha. Mwanga II imbagħad iddeċieda li jappoġġja lill-Musulmani, u progressivament kisbu influwenza. Fl-10 ta' Settembru, 1888, kolp ta' stat imwettaq minn Musulmani armati keċċa lill-monarka, li kellu jaħrab mill-pajjiż. Iż-żagħżugħ Mutebi II Kiwewa, prinċep konvertit għall-Iżlam, ġie pproklamat re u ġie pproklamat stat Iżlamiku; L-Insara opponew il-gvern il-ġdid bl-armi u għelbu lil Mutebi II u lill-poplu tiegħu, u poġġew fuq it-tron lill-Prinċep Kalema (21 ta' Ottubru, 1888), li suppost kien jismpatetiku għall-kawża tagħhom, iżda ladarba fil-poter ried ikeċċi lill-missjunarji u pprova. biex jirrikonċiljaw mal-Musulmani.

Sadanittant, Mwanga II ifforma alleanza ta’ Insara u tradizzjonalisti, u attakka l-kapitali fl-ewwel jiem ta’ Ottubru 1889. Il-Musulmani ħarbu lejn is-saltna ta’ Bunyoro u Mwanga II reġa’ kiseb it-tron fil-5 ta’ Ottubru, għalkemm malajr iġġieled ġlieda oħra mal-Insara, li fi ħdanhom, il-missjunarji Franċiżi appoġġjaw l-indipendenza filwaqt li l-Ingliżi favur ir-rikonoxximent tal-protettorat Brittaniku. Mwanga II kien talab lill-Imperial British East Africa Company għall-għajnuna, u l-amministratur tiegħu bagħatlu bandiera tal-kumpanija, probabbilment l-ensign blu, li ġiet adottata minn Mwanga II bħala l-bandiera tar-renju fil-15 ta' Diċembru, 1889. Fl-1889 membru ta' kummerċ Ġermaniż kumpanija, Peters, iffirma trattat mar-Re Mwanga II li bih irrikonoxxa l-protettorat Ġermaniż, iżda l-British Imperial East Africa Company sostniet li r-re kien diġà aċċetta l-bandiera u l-protezzjoni tiegħu, u t-trattat mal-Ġermaniżi kien null. Dan kien rikonoxxut u kkonfermat mit-trattat bejn il-Gran Brittanja u l-Ġermanja tal-1 ta' Lulju, 1890, li skambja lil Heligoland ma' Zanzibar u għamel bidliet oħra fiż-żoni ta' influwenza fl-Afrika. Frederick John Dealtry Lugard intbagħat bħala amministratur militari u ħa l-pussess fis-26 ta’ Diċembru 1890. L-Uganda għalhekk kienet żona ta' influwenza Brittanika u l-protettorat kien amministrat mill-Kumpanija Imperial.

Il-ġlied bejn iż-żewġ fazzjonijiet missjunarji nqala' fil-25 ta' Jannar, 1892. Il-vantaġġ inizjali mar għand il-missjunarji Kattoliċi Franċiżi, iżda l-amministratur militari tal-kumpanija, Frederick Lugard, li kellu mitralja magħrufa bħala l-Maxim (imsemmi għall-inventur tagħha, l-Amerikan). Hiran Maxim) ta appoġġ lill-Anglikani li rebħu u l-gwerra ċivili spiċċat bit-trattat tat-23 ta’ Marzu 1892. Il-missjonijiet Kattoliċi ġew meqruda u l-isqof Franċiż kellu jaħrab mill-pajjiż. Il-gvern Ingliż aktar tard ħallas kumpens lill-Kattoliċi Franċiżi. Truppi merċenarji Nubiani li kienu servew il-kediv tal-Eġittu, ġew reklutati mill-Ingliżi u servew biex jiddominaw Bunyoro, Toro, Ankole u Busoga (parti minn Bunyoro ġiet ċeduta lil Buganda għall-kooperazzjoni tagħhom). Dawn it-truppi Nubiani ammutinaw fl-1897 u ġġieldu f’Buganda għal sentejn sakemm ġew megħluba definittivament mit-truppi miġjuba mill-Indja.

Il-Kumpanija Brittanika rrinunzjat għall-protettorat fl-1893 minħabba l-ispiża finanzjarja involuta. Fl-1 ta' April, 1893, il-gvern Brittaniku ħa l-amministrazzjoni provviżorjament, u għamel dan b'mod definittiv fil-11 ta' April, 1894. Is-sitwazzjoni ġiet regolata fit-18 ta' Ġunju, 1894. Fit-30 ta' Ġunju, 1896, il-protettorat ġie estiż għal Bunyoro-Kitara, Toro, u Ankole, u fit-3 ta' Lulju, 1896 f’Busoga. Żewġ provinċji ta 'Bunyoro ġew ċeduti lil Buganda bħala premju għall-kooperazzjoni tagħhom (1896). Fl-1 ta’ Lulju 1895 l-Ingliżi kienu wkoll ħadu f'idejhom l-amministrazzjoni tal-protettorat tal-Afrika tal-Lvant Brittaniċi wara li l-kumpanija kummerċjali kienet falliet.

Il-Kummissarju tal-Uganda, Sir Harry Johnston, impona ftehim fl-1900 li stabbilixxa ċerti tqassim ta' art, taxxi u amministrazzjoni interna (kien dak iż-żmien li ġiet stabbilita d-diviżjoni f'għoxrin kontea). Saru trattati oħra ma' Toro fl-istess sena, Ankole fl-1901, u Bunyoro fl-1933, bid-distribuzzjoni tal-artijiet bħala l-kwistjoni ewlenija. Bosta Baganda offrew is-servizzi tagħhom bħala amministraturi u xerrdu l-użu tal-lingwa tagħhom, Luganda.

Fl-1901 kien hemm unjoni postali u monetarja bejn l-Afrika tal-Lvant Brittanika u l-Uganda. Fl-1 ta' April, 1902 l-Uganda tal-Lvant ġiet trasferita għall-Afrika tal-Lvant Brittanika. L-amministrazzjoni taż-żewġ protettorati kienet tikkorrispondi mal-Uffiċċju tal-Affarijiet Barranin iżda fl-1903 dik tal-Uganda ġiet trasferita għall-Uffiċċju Kolonjali, u fl-1 ta' April, 1905 kienet dik tal-Afrika tal-Lvant Brittaniċi. Buganda kienet inkluża fi ħdan il-protettorat tal-Uganda.

Data

Kapitali: Kampala; Entità: ir-Renju tal-Uganda; King Muwenda: Mutebi II; Reġjun: Ċentrali; Żona: 972 km²; Altitudni Medja: 1200 m 'il fuq. n. m..

Sit tal-Wirt Dinji

L-oqbra tar-rejiet Buganda f'Kasubi, jinsabu fuq l-Għolja Kasubi fil-kapitali Kampala, u kienu inklużi fis-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2001.

stati predeċessuri

Uganda (Renju tal-Commonwealth) (9 ta' Ottubru, 1962-9 ta' Ottubru, 1963)

• 
  Bandiera tal-Uganda (Renju tal-Commonwealth)
• 
  Tarka tal-Uganda (Renju tal-Commonwealth)
• 
  Walter Coutts, Gvernatur Ġenerali.

L-Uganda kienet Renju tal-Commonwealth għal sena wara l-indipendenza tagħha fl-1962. Wara t-tmiem tal-ħakma Brittanika fl-1962, l-Att dwar l-Indipendenza tal-Uganda fid-9 ta' Ottubru għamel lill-Protettorat Brittaniku tal-Uganda stat indipendenti fi ħdan il-Commonwealth, li żamm lil Eliżabetta II tar-Renju Unit. bħala kap ta' stat bit-titlu ta' Reġina tal-Uganda. Walter Coutts kien l-uniku Gvernatur Ġenerali tiegħu.

Milton Obote serva bħala Prim Ministru (u Kap tal-Gvern) tal-Uganda matul dan il-perjodu. L-Uganda adottat kostituzzjoni ġdida fl-1963, fid-9 ta' Ottubru li abolit il-monarkija. L-Uganda saret, għal skopijiet legali, repubblika fi ħdan il-Commonwealth. Madankollu, l-istat il-ġdid tal-Uganda ma kienx deliberatament definit fil-kostituzzjoni tiegħu bħala repubblika, u r-renji indiġeni kostitwenti (bħal Buganda) komplew jeżistu.1 Ir-Re ta' Buganda, Edward Mutesa II, ipproklama l-“Istat tal-Uganda”, definita bħala "Federazzjoni ta' renji tribali żgħar". L-Uganda ma kinitx se ssir repubblika de jure qabel id-depożizzjoni ta' Obote ta' Mutesa fl-1966, meta ġiet ipproklamata r-Repubblika tal-Uganda.

Data

Motto: “Għal Alla u lil pajjiżi”; Innu: Oh, Uganda; Kapitali: Kampala; Entità: Renju tal-Commonwealth; Lingwa uffiċjali; Ingliż, Swaħili; Perjodu Storiku: Gwerra Bierda: 9 ta' Ottubru, 1962-Indipendenza, 9 ta' Ottubru, 1963-Dikjarazzjoni tal-Istat tal-Uganda; Forma ta' Gvern: Monarkija kostituzzjonali; Monarka (1962-1963): Eliżabetta II; Gvernatur (1962-1963): Walter Coutts; Prim Ministru (1962-1963): Milton Obote; Membru ta': NU, Commonwealth.

Protettorat tal-Uganda (1894-9 ta' Ottubru, 1962)

• 
  Bandiera tal-Protettorat tal-Uganda bejn l-1914 u l-1962.
• 
  Standard tal-Gvernatur tal-Protettorat tal-Uganda (1914-1962).
• 
  Tarka tal-Protettorat tal-Uganda bejn l-1914 u l-1962.
• 
  Mappa tal-Uganda u l-Protettorat tal-Afrika tal-Lvant Brittaniċi bejn l-1895 u l-1902.

Il-Protettorat tal-Uganda kien protettorat Brittaniku stabbilit fl-1894, meta l-Kumpanija Brittanika tal-Afrika tal-Lvant ittrasferixxiet l-amministrazzjoni tat-territorju li kien jikkonsisti prinċipalment mir-renju ta’ Buganda, flimkien ma’ renji żgħar oħra bħal Toro, Bunyoro, Busoga u Nkole lill-Ingliżi. Gvern. It-territorju kiseb l-indipendenza tiegħu fl-1962, u sar l-Uganda.

It-territorju kellu erja ta' 243,848 km², li minnhom 38,894 km² jikkorrispondu għal ilmijiet interni. Il-popolazzjoni stmata kienet ta' erba’ miljun abitant fl-1901 u ħames miljuni fl-1918, għalkemm xi żmien wara dawn iċ-ċifri kienu kkunsidrati bħala żbaljati, biċ-ċensiment tal-1925 jagħti ċifra ta' popolazzjoni ta' 3,136,000 abitant, li minnhom 11,613 kienu Asjatiċi u 1,752 biss ta' oriġini Ewropea; Il-grupp etniku maġġoritarju kien il-Baganda, b'madwar 750,000 abitant.

Munita

Il-valuta legali bejn l-1921 u l-1962 kienet ix-xelin tal-Afrika tal-Lvant, fiċ-ċirkolazzjoni fil-Protettorat tal-Uganda u f'territorji oħra fiż-żona li kienu taħt il-kontroll tal-Kuruna Brittanika. Il-munita kienet maqsuma f'100 ċenteżmu, b'muniti ta' 1, 5, 10, 50 ċenteżmu u xelin 1; Fir-rigward tal-karti tal-flus, iċċirkolaw f'valuri ta' 5, 10, 20, 100, 1,000 u 10,000 xelin.

Iżda matul l-istorja tat-territorju kien hemm muniti oħra fiċ-ċirkolazzjoni, kollha qabel ix-xelin; Bħala sommarju huma dawn li ġejjin:

Munita fiċ-ċirkolazzjoni fil-Protettorat tal-Uganda

Perjodu	Isem	Gradi
1894 — 1906	Rupee Indjana
1906 — 1920	Rupee tal-Afrika tal-Lvant
1920 — 1921	Guilder tal-Afrika tal-Lvant	Issostitwixxa r-rupee b'parità.
1921 — 1962	Xiling tal-Afrika tal-Lvant	Hija ssostitwixxa l-florin b'rata ta '2 xelini għal kull florin. Bl-indipendenza tal-Uganda kompliet tiċċirkola sal-1966, meta ġiet mibdula bix-Xelin Ugandan.

Data

Kapitali: Entebbe; Entità: Protettorat tar-Renju Unit; Lingwa Uffiċjali: Ingliż Munita tax-Xelin tal-Afrika tal-Lvant; Perjodu Storiku: Diviżjoni tal-Afrika: 1894-Twaqqif, 9 ta' Ottubru, 1962 -Indipendenza; Forma ta' Gvern: Monarkija kostituzzjonali; Membru tal-Imperu Brittaniku.

Imperial British East Africa Company (1885-1 ta' Lulju, 1895)

L-Imperial British East Africa Company (IBEAC) kienet kumpanija pubblika u l-ewwel amministratur tal-Afrika tal-Lvant Brittaniċi. Kienet assoċjazzjoni kummerċjali mwaqqfa biex tiżviluppa l-kummerċ Afrikan f'żoni kkontrollati mill-qawwa kolonjali Ingliża. Inħoloq wara t-Trattat ta' Berlin tal-1885.

Għal kważi għaxar snin kien inkarigat mill-amministrazzjoni tal-Uganda u dipendenza msejħa Protettorat tal-Afrika tal-Lvant b'żona ta' madwar 246,800 mi² (639,209 km²) li tinsab tul il-kosta tal-lvant tal-Afrika, iċ-ċentru tagħha kien madwar 39º lonġitudni tal-lvant u latitudni 0º . L-amministrazzjoni tad-dipendenza u l-Uganda ġiet trasferita lill-Uffiċċju tal-Affarijiet Barranin fl-1895.

• 
  Bandiera
• 
  Bandiera blu tal-British East Africa Company, li kienet tintuża fit-territorju sal-1895.
• 
  Territorji taħt il-kontroll tal-kumpanija
• 
  1885-1890
• 
  1890-1893
• 
  1893-1895
• 
  1895-1896
• 
  1896-1902